1.2 تفاصيل الاتصال بالأشخاص الرئيسيين لمصدر المعلومات والمؤسسات المشاركة في تقييم وتوثيق التقنية

اسم المشروع الذي سهّل توثيق/تقييم التقنية (إذا كان ذلك على صلة)

اسم المؤسسة (المؤسسات) التي سهلت توثيق/تقييم التقنية (إذا كان ذلك على صلة)

1.3 الشروط المتعلقة باستخدام البيانات الموثقة من خلال WOCAT

يوافق جامع المعلومات والشخص (لاشخاص) الرئيسي لمصدر المعلومات على الشروط المتعلقة باستخدام البيانات الموثقة من خلال WOCAT:

نعم

1.4 إعلان بشأن استدامة التقنية الموصوفة

هل التقنية الموصوفة هنا تمثل مشكلة فيما يتعلق بتدهور الأراضي، بحيث لا يمكن إعلانها تقنية مستدامة لإدارة الأراضي؟:

كلا

2.1 وصف مختصر للتقنية

تعريف التقنية:

ເຕັກນິກ ການປູກກາຟ ສັບຫ່ວາງ ຕົ້ນໄມ້ໃຫ່ຍ ແມ່ນການນຳໃຊ້ ດິນປ່າເລົ່າ ເຂດຄ້ອຍຊັນ ເພື່ອສ້າງລາຍຮັບ ໃຫ້ຄອບຄົວ ທັງເປັນການຮັກສາ ຄວາມອຸດົມສົມບູນ ຂອງຊີວະນາໆພັນ ແລະ ເພີ່ມເນື້ອທີ່ ປົກຄຸມປ່າໄມ້.

2.2 وصف تفصيلي للتقنية

الوصف:

ໃນຊ່ວງປີ 1980 ປະຊາຊົນ ພາຍໃນບາ້ນ ຈໍານວນຫນ່ຶງ ໄດ້ໄປເຮັດວຽກຮັບຈ້າງ ຢູ່ສວນກາເຟ ທ່ີເມືອງປາກຊ່ອງ ເຂດພູພຽງ ບໍລິເວນ ແຂວງຈໍາປາສັກ ໄດ້ໄປຖອດຖອນ ແລະ ນໍາເອົາ ບົດຮຽນ ການປູກກາເຟ ມານໍາໃຊ້ ເນ່ືອງຈາກສະພາບ ດິນ ຟ້າ ອາກາດ ມີການເອ້ືອ ອໍານວຍ, ອຸນຫະພູມ ທ່ີເຫມາະ ແກ່ການ ປູກກາເຟ ສະເລ່ຍ ປະມານ15-25 ອົງສາ, ຄ່າPh5.5-6.5, ປະລິມານ ນໍາ້ຝົນ ສະເລ່ຍ 1000-1500 ມິລິແມັດ/ປີ, ຄວາມສູງ ຈາກລະດັບ ຫນ້ານໍາ້ທະເລ ປະມານ 800 ແມັດ, ເປັນເຂດທ່ີມີ ອາກາດຫນາວເຢັນ. ໃນຊ່ວງນັ້ນ, ການປູກກາເຟ ຂອງຊາວບ້ານ ບໍ່ມີການເອົາໃຈໃສ ຍັງບໍ່ທັນເຫັນຄວາມສໍາຄັນ ປູກແບບກະແຈກກະຈາຍ, ເຕັກນິກ ວິທີການປູກ ກ່ໍປູກປະສົມປະສານ ກັບເຂົ້າໄຮ່ ໂດຍການຖາງ ແລະ ຈຸດໄຮ່ ຈົນໃຫມ້ກຽ້ງຫມົດ ແລ້ວກໍ່ປູກກາເຟໃສ່. ພາຍຫ້ັຼງປູກແລ້ວ, ຊາວກະສິກອນ ສັງເກດເຫັນວ່າ ຕົ້ນກາເຟ ່ ມີການຈະເລິນເຕີບໂຕຊາ້ , ຕົ້ນກາເຟ ບໍ່ງາມ, ຜົນຜະລິດ ຕົກຕ່ໍາ ແລະ ຕົນກາເຟ ຈໍານວນຫນືງ ກ່ໍແຫ້ງຕາຍ ເນ່ືອງຈາກຊາວບາ້ນ ໄດ້ປູກໃສ່ໄຮ່ ໃນຊ່ວງລະດູແລ້ງ ຊ່ຶງສະພາບ ອາກາດຮ້ອນ ແລະ ມີແສງແດດແຮງ. ໃນປີ 2009, ທາງແຜນງານ ໂຄງການ IFAD ໄດ້ເຂົ້າມາຊຸກຍູ້ສົ່ງເສີມ ແລະ ແນະນໍາ ໃຫ້ຊາວບາ້ນ ປູກກາເຟ ສັບຫວ່າງ ໃສ່ກັບຕົ້ນທອງ ຊ່ຶງເປັນຕົ້ນໄມ້ ທ່ີເປັນຟຸ່ມ, ສາມາດ ບັງແສງແດດ ໃຫ້ຕົ້ນ ກາເຟ ຊ່ຶງຕົ້ນທອງດັ່ງກ່າວ ແມ່ນເອົາມາ ຈາກເມືອງປາກຊ່ອງ ແຂວງຈໍາປາສັກ ເພື່ອມາໃຫ້ ຊາວບາ້ນທົດລອງປູກ. ເຖິງຢ່າງໃດກ່ໍຕາມ, ເຕັກນິກດັ່ງກ່າວນັ້ນ ກໍ່ບ່ໍປະສົບຜົນ ສໍາເລັດ ເທົ່າທ່ີຄວນ ເນ່ືອງຈາກ ຕົ້ນທອງ ຈະເລີນເຕິບໂຕ ຢູ່ສະພາບພື້ນທ່ີ ທ່ີມີອຸນ ຫະພູມ ແຕ່ກຕ່າງ ຈາກສະພາບພື້ນທ່ີທອ້ງຖ່ີນ ໃນເມືອງຊານໄຊ ເຮັດໃຫ້ຕົ້ນທອງຕາຍ ເສຍຫາຍໄປໃນທ່ີສຸດ. ດັ່ງນັ້ນ, ມາເຖິງປີ 2012 ທ່ານ ບົວທອງ ປະຊາຊົນ ບາ້ນຈະເລີນໄຊ ເມືອງຊານໄຊ ແຂວງອັດຕະປື ໄດ້ມີແນວຄວາມຄິດ ຫັນມານໍາໃຊ້ ຊັບພະຍາ ກອນ ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ ທ່ີມີພາຍໃນທອ້ງຖ່ີນ ໂດຍຫັນປ່ຽນ ວິທີການ ປູກກາເຟ ສັບຫ່ວາງຕົ້ນໄມ້ໃຫ່ຍ ແລະ ມີວິ ທີການ ຖາງ ແລະ ອານາໄມ ພື້ນທ່ີ ເພື່ອຈົ່ງຮັກສາຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ໄວ້. ເຕັກນິກ ການຖາງ ແລະ ຮັກສາ ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ໄວ້ ແມ່ນປະຊາຊົນ ຈະເບ່ີງ ສັງເກດ ອາຍຸ ຕົ້ນໄມ້ໃຫ່ຍ ທ່ີສາມາດ ໃຫ້ຮົ່ມໄດ້ ໂດຍສັງເກດເບ່ີງ ຕົ້ນໄມ້ໃຫ່ຍ ທ່ີມີອາຍຸ ປະມານ 5 ປີຂ້ືນໄປ. ການຖາກຖາງ ພື້ນທ່ິ ປູກກາເຟ ແມ່ນເລ່ີມໃນຊ່ວງຕົ້ນເດືອນມັງກອນ ໃນການຖາງ ອານາໄມ ພື້ນທ່ີ ແມ່ນຕັດຕົ້ນໄມ້ນ້ອຍ ອອກເລືອກ ຕົ້ນໄມ້ ທີ່ສາມາດໃຫ້ຮົ່ມ ກາເຟໄດ້ ຕອ້ງຄໍານຶງ ບ່ໍໃຫ້ຮົ່ມ ຈົນເກີນໄປເພື່ອຮັບປະກັນວ່າຕົ້ນກາເຟ ໄດ້ຮັບແສງແດດ ປະມານ 50-60% ຂອງພື້ນທ່ີ. ໄລຍະຫ່າງ ໃນຂອງການປູກ ແມ່ນ 3x3 ແມັດ ຫືຼ 4x3 ແມັດ ຂະຫນາດ ຂອງຂຸມປູກ 50x50x50 ຊັງຕິແມັດ ຮອງຝຸ່ນຄອກ ໃນອັດຕາ 5 ກິໂລ/ຂຸມ. ບັນດາປັດໃຈ ນໍາເຂົ້າ ທ່ີນໍາໃຊ້ ເຂົ້າໃນການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ ເຕັກນິກນ້ີ ມີແນວພັນກາເຟ, ຜາ້ກັນແສງ, ບົວຫົດນໍາ້, ຄາດກວດດິນ, ຖົງຢ່າງ ຮ່າຍເບົ້າກາເຟ ແລະ ຝຸ່ນຊິວະພາບ. ແຕ່ປັດໃຈ ທ່ີສໍາຄັນ ແລະ ຈໍາເປັນທ່ີສຸດ ກ່ໍຄືແຮງງານຄົນທ່ີໃຊ້ ໃນການຖາກຖາງ, ກະກຽມພື້ນທີ່, ຕັດຕົ້ນໄມ້ນອ້ຍ ອອກຈາກກອ້ງຕົ້ນໄມ້ໃຫ່ຍ ແລະ ອອ້ມຮົ້ວ (5-10 ແຮງງານ). ການອອ້ມຮົ້ວ ແມ່ນເລ່ີມເຮັດແຕ່ປີທ່ີ 1 ກ່ອນການປູກກາເຟ ຫືຼ ພາຍຫັຼງ ປູກກາເຟ ສໍາເລັດແລ້ວ ໂດຍຕັດໄມ້ ທ່ີຫາໄດ້ ໃນທອ້ງຖ່ີນ ມາເປັນຫັຼກຮົ້ວ ແລະ ຮາວຮົ້ວອອ້ມຫມົດສວນ ເພື່ອປ້ອງກັນສັດ ເຂົ້າມາທໍາລາຍ. ການຕັດຫຍາ້ (2-3 ຄັ້ງ/ປີ) ແລະ ຕັດແຕ່ງງ່າ ຕົ້ນກາເຟ. ຜົນທ່ີໄດ້ຮັບ ຈາກເຕັກນິກນ້ິ ເຫັນໄດ້ວ່າ ຕົ້ນກາເຟ ມີການຈະເລີບເຕິບໂຕດີ ລໍາຕົ້ນໃຫ່ຍສົມບູນ ໃບມີຂຽວເຂັ້ມ, ເຫ້ືຼອມ, ຫຸຼດຜອ່ນ ອັດຕາການຕາຍ ຂອງຕົ້ນກາເຟ ໄດເ້ຖິງ 80% ສົມທຽບໃສ່ ການປູກກາເຟ ໃນເມ່ືອກ່ອນ. ຊາວກະສິກອນ ສາມາດ ເກັບແກ່ນກາເຟ ໄດ້ໃນປີທີ 3. ສາມາດ ສ້າງລາຍຮັບ ຈາກການຂາຍກາເຟ ຫມາກກາເຟແດງ 5,000-8000 ກີບ/ກິໂລ, ຫມາກຂຽວ 12,000-16000 ກິບ/ກິໂລ (ລາຍຮັບ ສ່ະເລ່ຍ ປະມານ 5.000.000 ກີບ/ຄອບຄົວ), ສະເລ່ຍ ຜົນຜະລິດ 4000-5000 ກິໂລ/ເຮັກຕາ ຕ່າງຈາກເມຶອກ່ອນໄດ້ 500-800 ກິໂລ/ເຮັກຕາ. ຈຸດດີ ການນໍາໃຊ້ເຕັກນີກນ້ີ ແມ່ນການນໍາໃຊ້ດີນປ່າເລົ່າ ໃຫ້ເກິດຜົນປະໂຫຍດສູງສຸດ, ເປັນການປັບປຸງດິນ ເນ່ືອງຈາກຜາ່ນມາດິນດັ່ງກ່າວ ບ່ໍໄດ້ມີການບົວລະບັດ ຮັກສາ ພາຍຫັຼງ ທ່ີມີການປູກກາເຟ ເຮັດໃຫ້ຊາວບາ້ນ ເອົາໃຈໃສ່ ໃນການຊອກຫາ ຂ້ີສັດຫຼາຍຂ້ືນ ເພື່ອນໍາມາໃສ່ຕົ້ນກາເຟ ແລະ ສ່ີງເສດເຫືຼອ ຈາກເປຶອກກາເຟ ທ່ີສິອອກມາແລ້ວ ຍັງສາມາດ ນໍາມາເປັນຝຸ່ນ ໃຫ້ຕົ້ນກາເຟ ຊ່ຶງຊ່ວຍເສ່ີມສ້າງ ທາດອາຫານ ຈາກການຍ່ອຍສະຫຼາຍ ຂອງທາດຈຸລິນຊິ ຈາກຂ້ີສັດ ແລະ ເສດເປຶອກກາເຟ ຊ່ືງຈະເປັນທ່ີຢູ່ອາໃສ ຂອງຂ້ີກະເດືອນ ເຮັດໃຫ້ດິນ ປູກກາເຟ ມິຊ່ອງຫວ່າງ ລະບາຍນໍາ້, ດິນມີຄວາມຊ່ມຸ , ມີທາດຈຸລີນຊີ ໃນດິນເພີ່ມຂ້ືນ, ດີຕໍ່ລະບບົນິເວດ ແລະ ຊີ ວະນາໆພັນ ປະຊາ ຊົນສາມາດ ໄປເກັບເຫັດປວກ, ເຫັດຂາວ, ເຫັດຫູຫນູ ແລະ ພືດຜັກ ຊະນິດຕ່າງໆເຊັ່ນ: ຜັກຫວານ, ຜັກກຸ່ມ, ຍອດຫວາຍ, ຜັກກຸດ ແລະ ຜັກອ່ືນໆ ທ່ີສາມາດກິນໄດ້.

2.3 صور التقنية

2.5 البلد/المنطقة/المواقع التي تم تنفيذ التقنية فيها والتي يغطيها هذا التقييم

البلد:

جمهورية لاو الديمقراطية الشعبية

المنطقة/الولاية/المحافظة:

ແຂວງອັດຕະປື

مزيد من التفاصيل حول الموقع:

ເຂດບ້ານຈະເລີນໄຊ ເມືອງຊານໄຊ

حدد انتشار التقنية:

• منتشرة بالتساوي على مساحة

إذا كانت المساحة الدقيقة غير معروفة، فيرجى الإشارة إلى المنطقة التقريبية المغطاة:

• < 0.1 كم2 (10 هكتار)

Map

×

2.6 تاريخ التنفيذ

اذكر سنة التنفيذ:

2012

في حالة عدم معرفة السنة بالتحديد، يرجى الإشارة إلى التاريخ التقريبي:

• منذ أقل من 10 سنوات (مؤخرًا)

2.7 إدخال التقنية

حدد كيف تم إدخال التقنية:

• من خلال ابتكار مستخدمي الأراضي
• من خلال المشاريع/ التدخلات الخارجية

3.1 الغرض الرئيسي ( الأغراض الرئيسية) للتقنية

• تحسين الإنتاج
• الحفاظ على النظام البيئي
• الحفاظ على/تحسين التنوع البيولوجي
• خلق أثر اقتصادي مفيد

3.2 نوع (أنواع) استخدام الأراضي الحالية حيث يتم تطبيق التقنية

استخدامات الأراضي مختلطة ضمن نفس وحدة الأرض:

نعم

حدد استخدام الأراضي المختلطة (المحاصيل / الرعي / الأشجار):

• الحراجة الزراعية

الأراضي الزراعية

• زراعة الأشجار والشجيرات

زراعة الأشجار والشجيرات -حدد المحاصيل:

• البن، المزروع في الظل

عدد مواسم الزراعة في السنة:

• 1

الغابات/ الأراضي الحرجية

• الغابات/الأراضي الحرجية (شبه) الطبيعية

الغابات/الأراضي الحرجية (شبه) الطبيعية: حدد نوع الإدارة:

• قطع الأشجار الانتقائي

3.4 إمدادات المياه

إمدادات المياه للأرض التي يتم تنفيذ التقنية عليها:

• بعلية

3.5 مجموعةالإدارة المستدامة للأراضي التي تنتمي إليها هذه التقنية

• الحراجة الزراعية

3.6 التدابير التقنية في مجال إلادارة المستدامة للأراضي

التدابير الإدارية

• M1: التغيير في نوع استخدام الأراضي

3.7 الأنواع الرئيسية من تدهور الأراضي التي تناولتها التقنية

التدهور البيولوجي

• (Bc): تناقص الغطاء النباتي
• (Bh): فقدان الموائل
• (Bs): انخفاض جودة وتركيبة الأنواع/التنوع

3.8 منع أو حد أو عكس تدهور الأراضي

تحديد هدف التقنية فيما يتعلق بتدهور الأراضي:

• منع تدهور الأراضي

4.1 الرسم الفني للتقنية

المواصفات الفنية (المتعلقة بالرسم الفني):

1. ກ່ອນອ່ືນຫມົດ ຕອ້ງເລືອກພື້ນທ່ີ ທ່ີມີຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ ໂດຍການສັງເກດ ເບ່ີງປ່າເລົ່າ ທ່ີມີອາຍຸ ປ່າປະມານ 5-10 ປີ ຂ້ຶນໄປ ແລ້ວຖາງແບບ ບ່ໍກຽ້ງຫມົດ ໂດຍຈົ້ງຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ໄວ້ ປະມານ 50% ຂອງພື້ນທ່ີ ທ່ີມີຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່. 2. ເລ້ີມຈາກ ການຖາງພື້ນທ່ີ ໂດຍຖາງຕົ້ນໄມ້ນ້ອຍ (ບ່ອນທ່ີງ່າຍ ໃນການອານາໄມພື້ນທ່ີກ່ອນ) ຈົ່ງແຕ່ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ໄວ້ (ຕົ້ນໄມ້ ທ່ີມີອາຍຸ 5 ປີ ຂ້ຶນໄປ). 3. ພາຍຫັຼງ ສໍາເລັດ ການຖາງ ຕົ້ນໄມ້ນ້ອຍ ອອກຫມົດແລ້ວ ກ່ໍສັງເກດ ເບ່ີງບ່ອນທ່ີມີ ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ ສູງປະມານ 5-10 ແມັດ ໂດຍການຕັດງ່າໄມ້ ແລະ ອານາໄມ ບໍລິເວນ ອອ້ມແອ້ມ ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ ເພື່ອຮັບປະກັນ ໃຫ້ຕົ້ນກາເຟ ມີແສງແດດ ສ່ອງເຂົ້າໄປໄດ້. 4. ການອານາໄມ ພື້ນທີ່ ແມ່ນບໍ່ຕ້ອງຈູດ ໂດຍເກັບເສດໄມ້ໃຫຍ່ ອອກໄປ ເພື່ອເຮັດເປັນຮົ້ວ ອ້ອມສວນ ແລະ ເສດຫຍ້າ, ເສດວັດສະພືດຕ່າງໆ ສາມາດເອົາໄປປັກຄຸມດິນ ເພື່ອປັບປຸງດິນ. 5. ພາຍຫັຼງ ສໍາເລັດ ການອານາໄມ ກະກຽມພື້ນທ່ີແລ້ວ ກ່ໍສາມາດ ປູກເບ້ຍກາເຟ ຕາມຄວາມເຫມາະ ຂອງສະພາບພື້ນທ່ີ ໄດ້ເລີຍ. 6. ການເສຍຫຍາ້ ສວນກາເຟ ປະມານ 3-4 ຄັ້ງ/ປີ ຈົນກວ່າ ຕົ້ນກາເຟ ຈະໃຫຍ່ (ປີທີ 3 ກໍ່ບ່ໍໄດ້ເສຍຫຍາ້) ແລະ ຕັດງ່າ ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ອອກ ເພື່ອຮັບ ປະກັນ ໃຫ້ມີແສງແດດສ່ອງ ຕົ້ນກາເຟ. 7. ພາຍຫັຼງ ສໍາເລັດ ການເສຍຫຍາ້ ແຕ່ລະຄັ້ງແມ່ນ ໃຫ້ເກັບເສດວັດສະພືດ ມາຄຸມຫນານກາເຟ ແບບເປັນແຖວ ຕັດຫໜ້າດິນຄອ້ຍຊັນ ເພື່ອເປັນການເກັບກັກ ທາດອາຫານໃນດິນ ແລະ ການໄຫຼຂອງນໍາ້.

المؤلف:

ວົງສັກດາ ຄຸນຍາໄຊ

التاريخ:

20/05/2017

4.2 معلومات عامة بخصوص حساب المدخلات والتكاليف

حدد كيفية احتساب التكاليف والمدخلات:

• حسب مساحة تنفيذ التقنية

عملة أخرى/ عملة وطنية (حدد):

ກີບ

إذا كان ذا صلة، وضح سعر الصرف من الدولار الأمريكي إلى العملة المحلية (على سبيل المثال، 1 دولار أمريكي = 79.9 ريال برازيلي): 1 دولار أمريكي =:

8000,0

4.3 أنشطة التأسيس

4.4 التكاليف والمدخلات اللازمة للتأسيس

4.5 الصيانة/الأنشطة المتكررة

4.6 التكاليف والمدخلات اللازمة للصيانة/للأنشطة المتكررة (سنويًا)

4.7 أهم العوامل المؤثرة على التكاليف

قدم وصفا لأهم العوامل التي تؤثر على التكاليف:

ປັດໃຈ ສຳຄັນ ທີ່ສົ່ງຜົນກະທົບ ຕໍ່ຕົ້ນທຶນ ແມ່ນແຮງງານ ໃນການຖາງອານາໄມພື້ນທີ່.

5.1 المناخ

5.2 طوبوغرافيا

وضح ما إذا كانت التقنية مطبقة على وجه التحديد في:

• غير ذات صلة

5.3 التربة

5.4 توافر المياه ونوعيتها

هل تعتبر ملوحة الماء مشكلة؟:

كلا

هل تحدث فيضانات في المنطقة؟:

كلا

5.5 التنوع البيولوجي

5.6 خصائص مستخدمي الأراضي الذين يطبقون التقنية

5.7 متوسط مساحة الأرض التي يستخدمها مستخدمو الأراضي الذين يطبقون التقنية

5.8 ملكية الأراضي، وحقوق استخدام الأراضي، وحقوق استخدام المياه

ملكية الارض:

• فردية، يوجد سند ملكية

حقوق استخدام الأراضي:

• فردي

حقوق استخدام المياه:

• وصول مفتوح (غير منظم)

5.9 الوصول إلى الخدمات والبنية التحتية

6.1 الآثار التي أظهرتها التقنية في الموقع

الآثار الاجتماعية والاقتصادية

الإنتاج

الدخل والتكاليف

الآثار الاجتماعية والثقافية

الآثار الايكولوجية

التربة

التنوع البيولوجي: الغطاء النباتي، الحيوانات

الحد من مخاطر المناخ والكوارث

6.2 الآثار التي أظهرتها التقنية خارج الموقع

6.3 تعرض التقنية وحساسيتها لتغير المناخ التدريجي والظواهر المتطرفة/الكوارث المرتبطة بالمناخ (كما يراها مستخدمو الأراضي)

تغير مناخ تدريجي

تغير مناخ تدريجي

6.4 تحليل التكلفة والعائد

كيف يمكن مقارنة العوائد نسبة لتكاليف الإنشاء (من وجهة نظر مستخدمي الأراضي)؟

كيف تتم مقارنة العوائدمع كلفة الصيانة/التكاليف المتكررة (من وجهة نظر مستخدمي الأراضي)؟

6.5 اعتماد التقنية

• > 50%

من بين جميع الذين تبنوا التقنية، كم عدد الذين فعلوا ذلك بشكل تلقائي، أي دون تلقي أي حوافز مادية/مدفوعات؟:

• 91-100%

6.6 التكيف

هل تم تعديل التقنية مؤخرًا لتتكيف مع الظروف المتغيرة؟:

كلا

6.7 نقاط القوة / المزايا / الفرص التي توفرها التقنية

6.8 نقاط ضعف / مساوىء / مخاطر التقنية وسبل التغلب عليها

7.1 طرق جمع/مصادر المعلومات