Встречный полив по бороздам
(Узбекстан)
Встречный полив по бороздам
Тодорхойлолт
Полив по бороздам форсированной подачей воды с двух сторон поля из однобортных оросителей - с начала и с конца борозды или полосы (“встречный”полив) применяется при поливах хлопчатника и других пропашных культур на малоуклонных/безуклонных землях, что позволяет обеспечить равномерность увлажнения, снижение засоления почвы в концевой части поля, повышение продуктивности оросительной воды и урожайности культур
Поверхностный способ полива по бороздам является традиционным в Узбекистане на пропашных культурах. Он достаточно простой и мало затратный, но низкоэффективный. По данным Н. Лактаева (1978), В. Севрюгина (2001) даже при оптимальном сочетании элементов техники полива коэффициент равномерности увлажнения площади поля не превышает 0,5-0,4. Однако, на землях, подверженных засолению, поверхностный полив по бороздам предпочтителен, так как он обеспечивает нисходящие потоки воды и регулирует засоление почвы в корневой зоне растений. Поэтому, для повышения эффективности использования оросительной воды необходимо совершенствовать полив по бороздам, что особенно важно для равнинных земель с малыми уклонами (0,0001 и менее). Для таких условий рекомендуется встречный полив по бороздам, эффективность которого доказана опытным путем. Он регулирует солевой режим в вегетационный период, равномерно увлажняет почву по площади поля и снижает потери воды за счёт сокращения продолжительности полива и отсутствия сбросов.
Суть технологии заключается в форсированной подаче воды из однобортных оросителей с двух сторон поля - с начала и с конца. Для этого на участке с малыми уклонами поверхности создаётся постоянная оросительная сеть в виде подводящего оросителя и однобортных оросителей, расположенных по двум коротким сторонам поля. При малых расходах воды возможна замена однобортных оросителей выводными бороздами, длина которых определяется числом одновременно заправляемых борозд. Эффективность встречного полива хлопчатника по бороздам на засоленных землях апробирована в рамках проекта ZEF/ЮНЕСКО (2004-2006) в Хорезмской области. Круглогодичный мониторинг составляющих водного и солевого режима поля включал: замеры величины атмосферных осадков и испарения, объемов воды, подаваемой для орошения и промывок, влажности почвы в зоне аэрации, глубины и минерализации грунтовых вод и засоления почвы. В результате выявлена экономия поливной воды на 321 м3/га (2004 г.) и 914 м3/га (2005 г.). Применение встречного полива на фермерских полях Хорезмской области обеспечило снижение затрат поливной воды на 15-30 %, сокращение в 2 раза сезонного накопления солей в конце борозд и повышение на 30-35% (0,5 т/га) урожайности хлопчатника. Технология не требует больших затрат. На начальном этапе реализации будут дополнительные расходы на высококачественную планировку поля и подготовку постоянной оросительной сети в виде подводящего оросителя и однобортных оросителей (либо выводных борозд или сифонов). Также потребуются затраты на приобретение средств водоучета (переносной водослив Чиполетти для измерения расходов воды в подводящем оросителе и 4 водослива Томпсона для измерения расхода в бороздах). В дальнейшем, для поддержания технологии ежегодно понадобиться только оправка однобортных оросителей (выводных борозд).
Байршил
Байршил: Опытно-производственный участок, Ханкинский район/Хорезмская область, Узбекстан
Дүн шинжилгээнд хамрагдсан технологи нэвтрүүлсэн газрын тоо:
Сонгосон байршлуудын газарзүйн холболт
Технологийн тархалт: газар дээр жигд тархсан (approx. 0.1-1 км2)
Тусгай хамгаалалттай газар нутагт?:
Хэрэгжилтийн огноо: 2006; 10-50 жилийн өмнө
Нутагшууллын төрөл
-
Газар ашиглагчдын санаачилгаар
-
Уламжлалт системийн хэсэг (> 50 жил)
-
Туршилт/судалгааны үр дүн
-
Гадны төсөл/хөтөлбөрийн дэмжлэгтэйгээр
Фрагмент встречного полива по бороздам (Палуашева Г.)
Үндсэн зорилго
-
үйлдвэрлэлийг сайжруулах
-
газрын доройтлыг бууруулах, сэргийлэх, нөхөн сэргээх
-
экосистемийг хамгаалах
-
сав газрыг хамгаалах (усны эх/ голын адаг) - бусад технологитой хослуулах
-
биологийн төрөл зүйлийг хамгаалах / сайжруулах
-
гамшгийн эрсдлийг бууруулах
-
уур амьсгалын өөрчлөлт/ экстрим байдал болон түүний нөлөөлөлд дасан зохицох
-
уур амьсгалын өөрчлөлт, түүний үр нөлөөг багасгах
-
үр ашигтай эдийн засгийн нөлөөг бий болгох
-
нийгэмд үзүүлэх үр нөлөөг бий болгох
-
равномерное увлажнение поля и минимизация потерь воды за счёт сокращения сроков полива и отсутствия сбросов
Газар ашиглалт
-
Тариалангийн талбай
Жилд ургамал ургах улирлын тоо: 2
Усан хангамж
-
Байгалийн усалгаатай
-
Байгалийн/усалгаатай арга хосолсон
-
бүрэн усалгаатай
Газрын доройтолтой холбоотой зорилго
-
газрын доройтлоос урьдчилан сэргийлэх
-
Газрын доройтлыг бууруулах
-
Хүчтэй доройтсон газрыг нөхөн сэргээх/ сайжруулах
-
газрын доройтолд дасан зохицох
-
холбогдолгүй
Доройтолын төрөл
-
хөрсний химийн доройтол - Cs: Давсжилт / шүлтжилт
-
биологийн доройтол - Bl: Хөрсөн дэхь амьдрал алдагдах
ГТМ бүлэг
-
Усжуулалтын менежмент (усан хангамж, ус зайлуулалт зэрэг.)
ГТМ арга хэмжээ
-
Агрономийн арга хэмжээ - А7: Бусад
Техникийн зураг
Техникийн үзүүлэлтүүд
Бий болгох ба арчилах: үйл ажиллагаа, материал ба зардал
Материал, зардлын тооцоо
- Тооцоолсон зардлууд: Технологийн нэгж тус бүр (хэмжээ ба талбайн нэгж: 1 га)
- Зардал тооцоход ашигласан валют: Ам.доллар
- Валютын ханш (ам.дол): 1 ам.дол = 4150.0
- Нэг өдрийн ажилчны хөдөлмөр хөлсний дундаж: около 10 долл. США
Зардалд нөлөөлөх хамгийн чухал хүчин зүйлс
Технология не требует больших вкладов. Наибольшие затраты относятся к планировке поля. Это мероприятие очень важно для обеспечения равномерности увлажнения площади поля при поливах на малоуклонных землях
Хэрэгжүүлж эхлэхэд шаардлагатай үйл ажиллагаа
-
Планировка участка (Хугацаа / давтамж: Осень)
-
Нарезка ок-арыков и однобортных оросителей (Хугацаа / давтамж: Май-июнь)
-
Поливы (встречный полив) (Хугацаа / давтамж: Июнь-август)
Бий болгоход шаардагдах материал ба зардал (per 1 га)
| Зардлын нэр, төрөл |
Хэмжих нэгж |
Тоо хэмжээ |
Нэгжийн үнэ (Ам.доллар) |
Зардал бүрийн нийт өртөг (Ам.доллар) |
Нийт дүнгээс газар ашиглагчийн төлсөн % |
|
Хөдөлмөр эрхлэлт
|
| Затраты на рабочую силу |
чел/дни |
3.0 |
10.0 |
30.0 |
100.0 |
|
Тоног төхөөрөмж
|
| Затраты на механизацию (планировка, нарезка ок-арыков) |
маш/час |
1.5 |
170.25 |
255.38 |
100.0 |
|
Бусад
|
| Водоучетные средства (водослив Чиполетти) |
шт |
1.0 |
19.3 |
19.3 |
|
| Водоучетные средства (водослив Томпсона) |
шт |
4.0 |
19.3 |
77.2 |
|
| Технологи бий болгох нийт үнэ өртөг |
381.88 |
|
| Технологи бий болгох нийт үнэ өртөг, ам.доллар |
0.09 |
|
Арчилгаа, урсгал үйл ажиллагаа
-
Подготовка земли: планировка участка, вспашка, (Хугацаа / давтамж: Осень)
-
Оправка однобортных оросителей (выводных борозд) (Хугацаа / давтамж: Май-июнь)
Арчилгаа, урсгал үйл ажиллагаанд шаардагдах материал ба зардал (per 1 га)
| Зардлын нэр, төрөл |
Хэмжих нэгж |
Тоо хэмжээ |
Нэгжийн үнэ (Ам.доллар) |
Зардал бүрийн нийт өртөг (Ам.доллар) |
Нийт дүнгээс газар ашиглагчийн төлсөн % |
|
Хөдөлмөр эрхлэлт
|
| Затраты на рабочую силу |
чел/дни |
3.0 |
10.0 |
30.0 |
100.0 |
|
Тоног төхөөрөмж
|
| Затраты на механизацию (оправка однобортных оросителей) |
маш/час |
0.5 |
96.4 |
48.2 |
100.0 |
| Технологийн арчилгаа/урсгал үйл ажиллагаанд шаардагдах нийт үнэ өртөг |
78.2 |
|
| Технологи арчилах ба урсгал ажлын нийт үнэ өртөг, ам.доллар |
0.02 |
|
Байгалийн нөхцөл
Жилийн дундаж хур тундас
-
< 250 мм
-
251-500 мм
-
501-750 мм
-
751-1,000 мм
-
1,001-1,500 мм
-
1,501-2,000 мм
-
2,001-3,000 мм
-
3,001-4,000 мм
-
> 4,000 мм
Агро-уур амьсгалын бүс
-
чийглэг
-
чийглэг
-
хагас хуурай
-
хуурай
Уур амьсгалын үзүүлэлтүүд
90% осадков приходится на октябрь-май
Цаг уурын станцын нэр: Ургенч
Продолжительность вегетационного периода составляет 160 дней
Налуу
-
хавтгай (0-2 %)
-
бага зэрэг налуу (3-5 %)
-
дунд зэрэг налуу (6-10 % )
-
хэвгий (11-15 %)
-
налуу (16-30 %)
-
их налуу (31-60 % )
-
эгц налуу (>60 %)
Гадаргын хэлбэр
-
тэгш өндөрлөг / тал
-
нуруу
-
уулын энгэр
-
дов толгод
-
бэл
-
хөндий
Далайн түвшнөөс дээшхи өндөр
-
0-100 д.т.д. м.
-
101-500 д.т.д. м.
-
501-1,000 д.т.д м.
-
1,001-1,500 д.т.д м.
-
1,501-2,000 д.т.д м.
-
2,001-2,500 д.т.д. м.
-
2,501-3,000 д.т.д. м.
-
3,001-4,000 д.т.д м.
-
> 4,000 д.т.д. м.
Технологийг нэвтрүүлсэн
-
гүдгэр нөхцөл
-
хотгор нөхцөл
-
хамааралгүй
Хөрсний зузаан
-
маш нимгэн (0-20 см)
-
нимгэн (21-50 см)
-
дунд зэрэг зузаан (51-80 см)
-
зузаан (81-120 cм)
-
маш зузаан (>120 cм)
Хөрсний бүтэц (өнгөн хөрс)
-
бүдүүн/ хөнгөн (элсэрхэг)
-
дундаж (элсэнцэр, шавранцар)
-
нарийн /хүнд (шаварлаг)
Хөрсний бүтэц (гадаргаас доош > 20 см)
-
бүдүүн/ хөнгөн (элсэрхэг)
-
дундаж (элсэнцэр, шавранцар)
-
нарийн /хүнд (шаварлаг)
Өнгөн хөрсний ялзмагийн хэмжээ
-
их (>3 %)
-
дунд (1-3 % )
-
бага (<1 % )
Гүний усны түвшин
-
гадаргаас
-
< 5 м
-
5-50 м
-
> 50 м
Гадаргын усны хүртээмж
-
хангалттай
-
сайн
-
дунд зэрэг
-
хангалтгүй/ байхгүй
Усны чанар (боловсруулаагүй)
-
сайн чанарын ундны ус
-
муу чанарын ундны ус (цэвэршүүлэх шаардлагатай)
-
зөвхөн газар тариалангийн зориулалтаар ашиглах (усалгаа)
-
ашиглах боломжгүй
Усны чанар гэж:
Усны давсжилтын түвшинийг орчны асуудал гэж тооцдог уу?
Үерийн давтамж
Амьдрах орчны олон янз байдал
Технологи нэвтрүүлсэн газар ашиглагчдын тодорхойлолт
Зах зээлийн чиг хандлага
-
амь зуух арга хэлбэрийн (өөрийгөө хангах)
-
холимог (амьжиргаа ба худалдаанд)
-
худалдаа наймааны/ зах зээлийн
Орлогын бусад эх үүсвэр
-
Нийт орлогын 10 %-иас доош
-
Нийт орлогын 10-50 %
-
Нийт орлогын 50 %-иас дээш
Чинээлэг байдлын түвшин
-
нэн ядуу
-
ядуу
-
дундаж
-
чинээлэг
-
маш чинээлэг
Механикжуулалтын түвшин
-
гар ажил
-
ердийн хөсөг
-
механикжсан / мотортой
Суурин эсвэл нүүдлийн
-
Суурьшмал
-
Хагас-нүүдэлийн
-
Нүүдэлийн
Хувь хүн эсвэл бүлгүүд
-
Хувь хүн / өрх
-
бүлэг / олон нийтийн
-
хоршоо
-
ажилтан (компани, засгийн газар)
Нас
-
хүүхэд
-
залуус
-
дунд нас
-
ахимаг нас
Өрхийн зориулалтаар ашиглах газрын талбай
-
< 0.5 га
-
0.5-1 га
-
1-2 га
-
2-5 га
-
5-15 га
-
15-50 га
-
50-100 га
-
100-500 га
-
500-1,000 га
-
1,000-10,000 га
-
> 10,000 га
Хэмжээ
-
бага-хэмжээний
-
дунд-хэмжээний
-
том-хэмжээний
Газар өмчлөл
-
төрийн
-
компани
-
нэгдлийн/ тосгон
-
бүлэг
-
хувь хүн, өмчийн гэрчилгээгүй
-
хувь хүн, өмчийн гэрчилгээтэй
Газар ашиглах эрх
-
нээлттэй хүртэх (зохион байгуулалтгүй)
-
нэгдлийн хэлбэрээр (зохион байгуулалттай)
-
түрээсийн хэлбэрээр
-
хувь хүн
Ус ашиглах эрх
-
нээлттэй хүртэх (зохион байгуулалтгүй)
-
нэгдлийн хэлбэрээр (зохион байгуулалттай)
-
түрээсийн хэлбэрээр
-
хувь хүн
-
через Ассоциации водопотребителей и управления оросительных систем
Дэд бүтэц, үйлчилгээний хүртээмж
хөдөлмөр эрхлэлт (жишээ нь, ХАА-аас өөр)
Нөлөө
Нийгэм-эдийн засгийн үр нөлөө
тариалангийн усалгааны усны хэрэгцээ
Зэргэлдээ талбайд илрэх нөлөө
Өртөг ба ашгийн шинжилгээ
Бий болгох зардалтай харьцуулахад олсон ашиг
Богино хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал
Урт хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал
Урсгал зардалтай харьцуулахад олсон ашиг
Богино хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал
Урт хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал
Уур амьсгалын өөрчлөлт
Уур амьсгалын аажим өөрчлөлт
жилийн дундаж температур Өсөлт
жилийн дундаж хур тундас Бууралт
улирлын хур тундас Бууралт
улирлын хур тундас Бууралт
Уур амьсгалд хамаарах бусад үр дагавар
ургалтын хугацаа нэмэгдэх
Нутагшуулах ба дасан зохицох
Тухайн нутаг дэвсгэрт Технологийг нэвтрүүлсэн газар ашиглагчдын хувь
-
жишээ/ туршилт
-
1-10 %
-
11-50%
-
> 50%
Технологийг нэвтрүүлсэн бүх хүмүүсийн хэд нь материаллаг урамшуулал авалгүйгээр технологийг хэрэгжүүлсэн бэ?
-
0-10%
-
11-50%
-
51-90%
-
91-100%
Технологи нь өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдалд дасан зохицохын тулд өөрчлөгдсөн үү?
Ямар өөрчлөлтөнд эмзэг вэ?
-
уур амьсгалын өөрчлөлт/ экстрим үзэгдэл
-
зах зээлийн өөрчлөлт
-
ажил хөдөлмөр эрхлэх боломж (ж.нь шилжих хөдөлгөөний улмаас)
Дүгнэлт, сургамж
Давуу тал: газар ашиглагчийн бодлоор
-
Не требует больших дополнительных затрат
-
Повышается урожайность
Давуу тал: эмхэтгэгч эсвэл бусад мэдээлэл өгсөн хүмүүсийн бодлоор
-
Технология проста и поэтому доступна для всех землепользователей
-
Снижает потери воды при поливе, развитие вторичного засоления
-
Повышает урожайность культур
Сул тал/ дутагдал / эрсдэл: газар ашиглагчийн бодлоордаван туулах боломжууд
-
Применение водоучетных средств
Проведение тренингов и консультаций по применению средств водоучета
-
Необходимость идеальной планировки участка
Более качественно проводить планировку участка
Сул тал/ дутагдал / эрсдэл: эмхэтгэгч эсвэл бусад мэдээлэл өгсөн хүмүүсийн бодлоордаван туулах боломжууд
-
Необходимость идеальной планировки участка под нулевую поверхность
Более качественно проводить планировку поля. Рекомендуется лазерная планировка.
-
Необходимость достаточного расхода воды в подводящем канале. Расход подводящего канала должен быть не менее 40 л/с. В два однобортных оросителя должно подаваться не менее 20 л/с в каждой стороны.
Повышение водообеспеченности
Суурь мэдээлэлүүд
Хянагч
-
Elizaveta Soloveyva
-
Olga Andreeva
-
Alexandra Gavilano
Баримтжуулсан огноо: 08 9-р сар 2018
Сүүлийн шинэчлэл: 27 1-р сар 2020
Мэдээлэл өгсөн хүн
-
Гаухарай, Калбаевна Палуашова - ГТМ мэргэжилтэн
-
Юлия, Илларионовна Широкова - ГТМ мэргэжилтэн
-
Тотихон Джалилова - Газар ашиглагч
WOCAT мэдээллийн сан дахь бүрэн тодорхойлолт
Баримтжуулалтыг зохион байгуулсан
Байгууллага
Төсөл
- Decision Support for Mainstreaming and Scaling out Sustainable Land Management (GEF-FAO / DS-SLM)
Гол сурвалж баримт сэлт
-
Палуашова Г.К., Шарафутдинова Н.Ш., Широкова Ю.И. Совершенствование управления водно - солевым режимом орошаемого поля почв с помощью улучшения техники поверхностного полива и мониторинга засоления почв экспресс методом.: Сб. научн.докл. 5-ой Всероссийской конференции молодых ученых и специалистов «Новые технологии и экологическая безопасность в мели-орации» (Коломна 28-30 мая 2008 г)
-
Толепова Ш., Курбанбаев Е.К., Палуашова Г., Широкова Ю.И. Процессы засоления земель и методы поддержания солевого режима почв в условиях близких грунтовых вод и малоуклонных земель низовьев р. Амударьи.: Материалы Международной научно- практической конференции к 100-летию Н.А. Кенесарина «Современное состояние подземных вод: проблемы и их решения». Ташкент 2008
-
Палуашова Г., Широкова Ю.И. Эффективность встречного полива хлопчатника по бороздам в условиях Хорезма: Материалы Республиканской научно-практической конференции, к 85-летию САНИИРИ. Ташкент 10-11 ноября 2010 г.
-
Палуашова Г.К., Широкова Ю.И. Влияние технологии встречного полива хлопчатника, на процессы сезонного засоления почв в условиях Хорезмской области.: «Тупроқ унумдорлигини ошириш, ғўза ва ғўза мажмуидаги экинларни парваришлашда манба тежовчи агротехнологияларни амалиётга жорий этишнинг аҳамияти» мавзусидаги Халқаро илмий-амалий анжумани маърузалари асосидаги мақолалар тўплами (2012 йил 5-6 декабрь), УзПИТИ, Ташкент, 2012 г.
Холбогдох мэдээллийн интернет холбоос
