Технологиуд

Rehabilitation of Degraded Lands ( Area closure) [Этиоп]

Kutura

technologies_1072 - Этиоп

Бүрэн гүйцэд байдал: 67%

1. Ерөнхий мэдээлэл

1.2 Технологийг үнэлэх, баримтжуулах ажилд хамаарах мэдээлэл өгсөн хүмүүс, байгууллагуудын холбоо барих мэдээлэл

Мэдээлэл өгсөн хүн (с)

ГТМ мэргэжилтэн :

1.3 WOCAT-аар баримтжуулсан өгөгдлийг ашиглахтай холбоотой нөхцөл

Эмхэтгэгч болон гол мэдээлэгч хүн(хүмүүс) WOCAT аргачлалаар баримтжуулсан мэдээллийг ашиглахтай холбоотой нөхцлийг хүлээн зөвшөөрсөн.

Тийм

1.5 ГТМ Арга барилын Асуулга (ууд) руу хандах (WOCAT ашиглан баримтжуулсан)

Community Organizations and Mobilization for Soil and Water Conservation Work (COM-SWC)
approaches

Community Organizations and Mobilization for Soil and Water … [Этиоп]

Community mobilization for soil and water conservation work in a watershed planning unit is an approach for collective action by organizing all active labor forces living in the kebele/peasant association into development group of 20-30 members and further divide into 1:5 work force to implement construction of soil and water …

  • Мэдээлэл цуглуулсан: Gizaw Desta Gessesse

2. ГТМ Технологийн тодорхойлолт

2.1 Технологийн товч тодорхойлолт

Технологийн тодорхойлолт:

Closing the degraded land to let it to regenerate by excluding human and animal interference ans speed up the regeneration process by applying some SWC activities and undertake enrichment plantation.

2.2 Технологийн дэлгэрэнгүй тайлбар

Тодорхойлолт:

Area closure is suitable for degraded lands. Degraded areas are excluded from animal and human contact and integrated with activities that speed up regeneration process such as SWC activities, agronomic measures, vegetative and management measures.

Purpose of the Technology: Area closure improves the productivity of degraded lands and protects down stream fields and properties from flooding and improves ground water recharge.

Establishment / maintenance activities and inputs: Management and utilization plan prepared and agreed. Planning and design of supplimentary measures are integrated.

Natural / human environment: Area closure is applicable in all areas that have lost vegetation cover and has low soil fertility.

2.5 Энэ үнэлгээнд хамрагдсан технологийг хэрэгжүүлсэн улс орон / бүс нутаг / байршил

Улс :

Этиоп

Улс/аймаг/сум:

SNNPR

Байршлын дэлгэрэнгүй тодорхойлолт:

Lemo

Тайлбар:

Total area covered by the SLM Technology is 10.5 km2.

Communities develop positive attitude towards activities implemented and results obtained such as livestock feed, fuel wood, bee forage, farm implements and construction materials.

2.6 Хэрэгжих огноо

Байгуулсан тодорхой оныг мэдэхгүй бол баримжаа хугацааг тодорхойл:
  • >50 жилийн өмнө (уламжлалт)

2.7 Технологийн танилцуулга

Технологийг хэрхэн нэвтрүүлснийг тодорхойл:
  • Гадны төсөл/хөтөлбөрийн дэмжлэгтэйгээр
Тайлбар (төслийн төрөл г.м.):

It is introduced technology.

3. ГТМ технологийн ангилал

3.1 Технологийн үндсэн зорилго (д)

  • Газрын доройтлыг бууруулах, сэргийлэх, нөхөн сэргээх
  • Экосистемийг хамгаалах

3.2 Технологи хэвтрүүлсэн газрын одоогийн газар ашиглалтын хэлбэр(д)

Нэг газр нутгийн хэмжээнд хэрэгжих холимог газар ашиглалт:

Тийм

Газар ашиглалтын холимог тогтолцоог (тарилан/бэлчээр/ой мод) тодорхойл:
  • Агро-сильво-пасторализм

Тариалангийн газар

Тариалангийн газар

  • Нэг наст үр тариа
  • Олон наст (модлог биш) тариалан
  • Мод, бут тариалах
Тариалан - Таримлыг тодорхойлно уу:
  • үр тариа - арвай
  • үр тариа - эрдэнэ шиш
  • үр тариа - бусад
  • буурцагт ургамал - шош
  • үндсэрхэг/булцуут таримал - төмс
  • wheat, teff, legumes, haricot
  • Enset, Desho, phalaris
Мод, бут тариалах - Таримлыг тодорхойлно уу:
  • кофе, ил талбайд
  • chat, Acacia saligina, Acaccia decurrens, Omedila, Grevillea robusta
Нэг жил дэх ургамал ургах улирлын тоо:
  • 2
Тодорхойлно уу:

Longest growing period in days: 180 Longest growing period from month to month: Apr - Nov Second longest growing period in days: 150 Second longest growing period from month to month: Jan - May

Сөөлжлөн тариалалт хийгддэг үү?

Тийм

Хэрэв тийм бол ямар таримлыг сөөлжлөн тариалдаг вэ?

maize & haricot bean

Байгалийн ой / модтой газар

Байгалийн ой / модтой газар

  • Мод тарисан, шинээр ойжуулсан
Бүтээгдэхүүн ба үйлчилгээ:
  • Мод бэлтгэл
  • Түлшний мод
  • Бэлчээрийн талбай/Хариулгатай бэлчээрлэлт
  • Байгалийн нөөцийг хамгаалах
Тайлбар:

Major land use problems (compiler’s opinion): Overgrazing, low awarness of land users, lack of management plan for communal lands and low level of diversification of land users activities.

Major land use problems (land users’ perception): Shortage of grazing lands, lack of common understanding of the management of common resources.

Semi-nomadism / pastoralism: Yes

Grazingland comments: Inspite of decreasing grazing lands, farmers still want to own some heads of livestock. Grazinglands as a result are highly pressurized. Land users cut grass from area closures and carry them home to feed their livestock. Some land users who have few polts for grazing close them to grow grass.

Plantation forestry: Yes

Problems / comments regarding forest use: Natural forests do not exist. Planted forests are managed by the community. In the SWC area, a larger area was planted some 20 years ago but at present the planted forests have been cleared for cultivation. This is the result of high population growth. Some of the planteed forests have been cleared by demobilizing soldiers.

Type of cropping system and major crops comments: Cereals - Legumes - Cereals

Constraints of infrastructure network (roads, railways, pipe lines, power lines)

3.4 Усан хангамж

Технологи хэрэгжүүлсэн газрын усан хангамж:
  • Байгалийн усалгаатай

3.5 Технологи ГТМ-ийн аль бүлэгт хамаарах

  • газар нутаг чөлөөлөх (ашиглалтыг зогсоох, нөхөн сэргээх)

3.6 Технологийг бүрдүүлэх ГТМ арга хэмжээ

3.7 Технологийн шийдвэрлэсэн газрын доройтлын үндсэн төрлүүд

Хөрс усаар эвдрэх

Хөрс усаар эвдрэх

  • Wt: Хөрсний гадаргын угаагдал
  • Wg: Гуу жалгын элэгдэл
  • Wo: Усны элэгдлийн дам нөлөө
Хөрсний химийн доройтол

Хөрсний химийн доройтол

  • Cn: Үржил шим болон органик агууламж буурах (элэгдлийн шалтгаангүй)
Хөрсний физик доройтол

Хөрсний физик доройтол

  • Pu: Бусад үйл ажиллагааны улмаас био-бүтээмжийн функц алдагдах
Усны доройтол

Усны доройтол

  • Ha: Хуурайшилт
Тайлбар:

Main type of degradation addressed: Wt: loss of topsoil / surface erosion, Wg: gully erosion / gullying

Secondary types of degradation addressed: Wo: offsite degradation effects, Cn: fertility decline and reduced organic matter content, Pu: loss of bio-productive function due to other activities, Ha: aridification

3.8 Газрын доройтлоос урьдчилан сэргийлэх, сааруулах ба нөхөн сэргээх

Газрын доройтолтой холбоотойгоор Технологи ямар зорилго тавьсан болохыг тодорхойл:
  • Хүчтэй доройтсон газрыг нөхөн сэргээх/ сайжруулах
Тайлбар:

Secondary goals: prevention of land degradation, mitigation / reduction of land degradation

4. Техникийн нөхцөл, хэрэгжилтийн үйл ажиллагаа, материал ба зардал

4.1 Технологийн техникийн зураг

Техник тодорхойлолт (техник зурагтай уялдана):

SNNPR

Technical knowledge required for field staff / advisors: high

Technical knowledge required for land users: low

Main technical functions: control of dispersed runoff: retain / trap, control of concentrated runoff: retain / trap, improvement of ground cover, increase of infiltration

Secondary technical functions: increase / maintain water stored in soil, water harvesting / increase water supply, increase in soil fertility

Early planting
Material/ species: maize and potato
Remarks: row planting, broad casting

Mixed cropping / intercropping
Material/ species: maize & haricot bean
Remarks: row planting

Legume inter-planting
Remarks: broad casting

Manure / compost / residues
Material/ species: animal dung
Remarks: broad casting

Contour tillage
Remarks: along the contour

In blocks
Vegetative material: T : trees / shrubs
Number of plants per (ha): 2500
Vertical interval within rows / strips / blocks (m): 2

Vegetative measure: in blocks
Vegetative material: G : grass
Number of plants per (ha): 3333
Vertical interval between rows / strips / blocks (m): 1
Spacing between rows / strips / blocks (m): 10
Vertical interval within rows / strips / blocks (m): 0.3
Width within rows / strips / blocks (m): 0.3

Vegetative measure: Vegetative material: G : grass

Vegetative measure: Vegetative material: G : grass

Vegetative measure: Vegetative material: G : grass

Trees/ shrubs species: Acacia saligina, Acaccia decurrens, Omedila, Grevillea robusta

Grass species: Desho, phalaris

Slope (which determines the spacing indicated above): 15.00%

If the original slope has changed as a result of the Technology, the slope today is (see figure below): 8.00%

Gradient along the rows / strips: 0.00%

Retention/infiltration ditch/pit, sediment/sand trap
Vertical interval between structures (m): 3
Spacing between structures (m): 10
Depth of ditches/pits/dams (m): 0.5
Width of ditches/pits/dams (m): 0.3
Length of ditches/pits/dams (m): 3
Height of bunds/banks/others (m): 0.3
Width of bunds/banks/others (m): 1
Length of bunds/banks/others (m): 3

Terrace: forward sloping
Vertical interval between structures (m): 2
Spacing between structures (m): 10
Depth of ditches/pits/dams (m): 0.3
Width of ditches/pits/dams (m): 0.5
Length of ditches/pits/dams (m): 5
Height of bunds/banks/others (m): 0.3
Width of bunds/banks/others (m): 1
Length of bunds/banks/others (m): 30

Construction material (earth): Soil excavated from the ditches is used to make the embankment

Construction material (stone): Hill side terraces are supported with stones at the downslope side to make them stronger and stable.

Slope (which determines the spacing indicated above): 15%

If the original slope has changed as a result of the Technology, the slope today is: 8%

Lateral gradient along the structure: 0%

Vegetation is used for stabilisation of structures.

Change of land use type: from degraded agricultural land to area closure and practicing of cut and carry.

Other type of management: change of management / intensity level - from open access forms of grazing to guarding, plantation and construction of various SWC techniques.

4.2 Материал болон зардалд хамаарах ерөнхий мэдээлэл

бусад/үндэсний мөнгөн нэгж (тодорхойл):

Birr

Хэрэв боломжтой бол үндэсний валютын Америк доллартай харьцах харьцааг бичнэ үү (тухайлбал, 1 ам.дол. = 79,9 Бразил реал): 1 ам.дол. =:

8.6

Хөлсний ажилчны нэг өрдийн ажлын хөлсийг тодорхойл:

0.70

4.3 Байгуулах үйл ажиллагаа

Үйл ажиллагаа Хугацаа (улирал)
1. Seedling production through out the year
2. Transportation beginning of rains
3. Planting beginning of rains
4. Surveying dry season
5. Digging of ditches and construction of structural measures dry season
6. Stablization of terraces
7. Surveying the degraded land dry season
8. Awarness creation slack period from farming
9. Planning any time
10. Closing the area

4.4 Байгуулалтад шаардагдах зардал ба материал

Хөрөнгө оруулалтыг дурьдана уу Хэмжих нэгж Тоо хэмжээ Нэгжийн өртөг Материал бүрийн нийт өртөг % газар ашиглачаас гарсан зардал
Хөдөлмөр эрхлэлт Labour ha 1.0 505.8 505.8 50.0
Тоног төхөөрөмж Machine use ha 1.0 83.27 83.27
Тоног төхөөрөмж Tools ha 1.0 19.26 19.26 70.0
Таримал материал Seeds ha 1.0 69.76 69.76 100.0
Таримал материал Seedlings ha 1.0 116.28 116.28 100.0
Технологи бий болгох нийт үнэ өртөг 794.37
Технологи бий болгох нийт үнэ өртөг, ам.доллар 92.37
Тайлбар:

Duration of establishment phase: 24 month(s)

4.5 Засвар үйлчилгээ / давтагдах үйл ажиллагаа

Үйл ажиллагаа Хугацаа/ давтамж
1. land preparation before rains / each cropping season
2. Replanting rainy season /once
3. Stablization of terraces rainy season/annual
4. Appointing guards / annual

4.6 Засвар үйлчилгээ / урсгал үйл ажиллагаанд шаардагдах зардал ба материал (жилээр)

Хөрөнгө оруулалтыг дурьдана уу Хэмжих нэгж Тоо хэмжээ Нэгжийн өртөг Материал бүрийн нийт өртөг % газар ашиглачаас гарсан зардал
Тоног төхөөрөмж Machine use ha 1.0 81.39 81.39
Таримал материал Seedlings ha 1.0 7.3 7.3 100.0
Технологийг арчилах тордоход шаардагдах нийт үнэ өртөг 88.69
Технологи сайжруулах нийт үнэ өртөг, ам.доллар 10.31
Тайлбар:

Machinery/ tools: hoe, shovel, gaso

The cost is calculated for labour needed to the construct SWC activities to rehablitate one hectar of degraded land.

4.7 Зардалд нөлөөлж байгаа хамгийн чухал хүчин зүйл

Өртөг зардлыг тодорхойлох гол хүчин зүйлсийг дурьдана уу:

Higher slopes and shallow soil depths increase the cost of construction.

5. Хүн, байгалийн хүрээлэн буй орчин

5.1 Уур амьсгал

Жилийн нийлбэр хур тундас
  • <250 мм
  • 251-500 мм
  • 501-750 мм
  • 751-1,000 мм
  • 1,001-1,500 мм
  • 1,501-2,000 мм
  • 2,001-3,000 мм
  • 3,001-4,000 мм
  • > 4,000 мм
Хур тунадасны талаархи тодорхойлолт/ тайлбар:

900-1400 mm

Агро-уур амьсгалын бүс
  • Хагас чийглэг

> 180 days of LGP

5.2 Байрзүйн зураг

Дундаж налуу:
  • Тэгш (0-2 %)
  • Бага зэрэг хэвгий (3-5 %)
  • Дунд зэрэг хэвгий (6-10 % )
  • Долгиорхог (11-15 %)
  • Толгодорхог (16-30 %)
  • Эгц налуу (31-60 % )
  • Огцом эгц налуу (>60 %)
Гадаргын хэлбэр:
  • Тэгш өндөрлөг/тэгш тал
  • Зоо, хяр
  • Уулын энгэр, хажуу
  • Ухаа, гүвээ, дов толгод
  • Уулын бэл
  • Хөндий, хоолой, нам хотос
Өндөршлийн бүс:
  • 0-100 м д.т.д
  • 101-500 м д.т.д
  • 501-1,000 м д.т.д
  • 1,001-1,500 м д.т.д
  • 1,501-2,000 м д.т.д
  • 2,001-2,500 м д.т.д
  • 2,501-3,000 м д.т.д
  • 3,001-4,000 м д.т.д
  • > 4,000 м д.т.д
Гадаргын талаархи тайлбар ба бусад тодорхойлолт:

Altitudinal zone: 2001-2500 m a.s.l. ( <2400m a.s.l., ranked 1) and 1,501-2,000 m a.s.l. ( >1900m a.s.l., ranked 2)
Slopes on average: Rolling (ranked 1), hilly (ranked 2) and gentle, moderate and steep (all ranked 3)

5.3 Хөрс

Хөрсний дундаж зузаан:
  • Маш нимгэн (0-20 см)
  • Нимгэн (21-50 см)
  • Дунд зэрэг зузаан (51-80 см)
  • Зузаан (81-120 cм)
  • Маш зузаан (>120 cм)
Хөрсний бүтэц (өнгөн хөрс):
  • Дунд зэрэг (шавранцар)
  • Хүнд (шаварлаг)
Өнгөн хөрсний органик нэгдэл:
  • Дунд (1-3 % )
  • Бага (<1 % )
Боломжтой бол хөрсний бүрэн тодорхойлолт, боломжит мэдээллийг өгнө үү, жишээ нь хөрсний төрөл, хөрсний урвалын орчин/хүчиллэг байдал, катион солилцох чадавхи, азотын хэмжээ, давсжилт г.м.

Soil depth on average: Also moderately deep (ranked 2) and shallow (ranked 3)
Soil texture: Fine/heavy (mainly clay loam, ranked 1) and medium (ranked 2)
Soil fertility is medium (ranked 1), low (ranked 2), high (ranked 3)
Soil drainage/infiltration is good (ranked 1) and medium (ranked 2)
Soil water storage capacity high (ranked 1) and medium (ranked 2)

5.6 Технологи нэвтрүүлсэн газар ашиглагчидын онцлог шинж

Үйлдвэрлэлийн системийн зах зээлийн чиг баримжаа:
  • Амь зуух арга хэлбэрийн (өөрийгөө хангах)
  • холимог (амьжиргаа ба худалдаанд)
Фермээс гадуурх орлого:
  • Нийт орлогын %10 доош хувь
Чинээлэг байдлыг харьцангуй түвшин:
  • Ядуу
  • Дундаж
Механикжилтын түвшин:
  • Хүнд хүчир ажил
  • Амьтны зүтгүүр
Газар ашиглагчдын бусад шаардлагатай шинж чанарыг тодорхойл:

Population density: 200-500 persons/km2
Annual population growth: 3% - 4%
6% of the land users are rich and own 15% of the land.
45% of the land users are average wealthy and own 40% of the land.
35% of the land users are poor and own 30% of the land.
12% of the land users are poor and own 20% of the land.
Off-farm income specification: Some land users are engaged in small trading and some are daily labourer when they are free from field activities.
Level of mechanization: Animal traction (oxen plough system, ranked 1) and manual work (hoe and gaso, ranked 2)
Market orientation of forest production system: Mixed (ranked 1, individual plantation for market and domestic consumption), subsistence (ranked 2, individual woodlots plantation for domestic consumption) and commercial/market (ranked 3, community plantation for sale)

5.7 Технологи нэвтрүүлэхэд газар ашиглагчийн ашигласан газрын дундаж талбай

  • < 0.5 га
  • 0.5-1 га
  • 1-2 га
  • 2-5 га
  • 5-15 га
  • 15-50 га
  • 50-100 га
  • 100-500 га
  • 500-1,000 га
  • 1,000-10,000 га
  • > 10,000 га
Тайлбар:

Crop land: Average holding size is about 0.5 ha
Grazing land: Owing to expansion of cultivated land, grazing land size has reduced and estimated at about 0.1 ha per household.
Forest land: Due to cultivated land expansion the average holding size is about 0.15ha

5.8 Газар эзэмшил, газар ашиглах эрх, ус ашиглах эрх

Газар өмчлөл:
  • Төр засаг
Газар ашиглах эрх:
  • Хувь хүн

6. Үр нөлөө ба дүгнэлт

6.1 Технологийн талбай дахь үр нөлөө

Нийгэм-эдийн засгийн үр нөлөө

Үйлдвэрлэл

Газар тариалангийн үйлдвэрлэл

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

soil depth increased and soil fertility improved.

тэжээл үйлдвэрлэл

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

biomass increased

тэжээлийн чанар

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

biomass increased

модлогийн бүтээмж

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

construction and fuel wood available

Орлого, зарлага

тариалангийн газрын орлого

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

land productivity per unit area improved.

Нийгэм-соёлын үр нөлөө

олон нийтийн институц

суларсан
хүчирхэгжсэн

үндэсний институц

суларсан
хүчирхэгжсэн

ГТМ/ газрын доройтлын талаархи мэдлэг

буурсан
сайжирсан

маргааныг шийдвэрлэх

муудсан
сайжирсан
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

loss of land for grazing and cultivation

Экологийн үр нөлөө

Усны эргэлт/ илүүдэл

илүүдэл ус урсгах

буурсан
сайжирсан
Хөрс

хөрсний чийг

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

productivity is enhanced

хөрсөн бүрхэвч

буурсан
сайжирсан
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

vegetation cover is improved

Биологийн: ургамал, амьтан

хортон шавж/өвчний хяналт

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

Introduction of pests/wild animals

Бусад экологийн үр нөлөө

Soil fertility

decreased
increased

Biodiversity

decreased
increased

6.2 Технологийн талбайн гадна үзүүлсэн үр нөлөө

хуурай улиралд ашиглах найдвартай, тогтвортой урсгал

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

ground water recharging is improved

Доод урсгалын үер

Нэмэгдсэн
багассан
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

runoff from the watershed is highly reduced

урсацын адагт лаг шавар хуримтлагдана

Нэмэгдсэн
Буурсан
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

sediments deposited behind the bund

6.4 Зардал ба үр ашгийн шинжилгээ

Үр ашгийг барилга байгууламжийн зардалтай (газар ашиглагчдын үзэл бодлоор) хэрхэн харьцуулах вэ?
Богино хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал:

Сөрөг

Урт хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал:

Эерэг

Үр ашгийг засвар үйлчилгээ/ урсгал зардалтай (газар ашиглагчдын үзэл бодлоор) хэрхэн харьцуулах вэ?
Богино хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал:

Бага зэрэг эерэг

Урт хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал:

Эерэг

6.5 Технологи нутагшуулах

Боломжтой бол, тоогоор илэрхийл (өрхийн тоо эсвэл бүрхэх талбай):

3990

Технологийг өөрийн талбайд нэвтрүүлсэн бусад иргэдээс хэд нь үүнийг өөрийн хүчээр, өөрөөр хэлбэл ямар нэг материал, техникийн дэмжлэг, төлбөр авалгүй хийсэн бэ?
  • 0-10%
Тайлбар:

97% of land user families have adopted the Technology with external material support

3800 land user families have adopted the Technology with external material support

Comments on acceptance with external material support: estimates

5% of land user families have adopted the Technology without any external material support

190 land user families have adopted the Technology without any external material support

Comments on spontaneous adoption: estimates

There is a moderate trend towards spontaneous adoption of the Technology

Comments on adoption trend: The farmers have made some modifications in order to increase the effectivness of the technology, by making fences around enclosures.

6.7 Технологийн давуу тал/боломжууд

Газар ашиглагчдын тодорхойлсон давуу тал/боломжууд
Feed and forage sources improved

How can they be sustained / enhanced? Cut and carry system
Availability of fuel wood, farm implements and construction materials

How can they be sustained / enhanced? integrate with multipurpose tree species
Income from beekeeping due to area closure
Эмхэтгэгч, бусад мэдээлэл өгсөн хүмүүсийн өнцгөөс тодорхойлсон давуу тал/боломжууд
Income generated from wood and grass sales.

How can they be sustained / enhanced? Equal share from the benefit to all land users.
Rapid recovery and rehabilitation of degraded lands.

How can they be sustained / enhanced? Integrate with multipurpose techniques and encourage cut and carry system.
The environment is protected, wildlife attracted and unproductive areas become productive.

How can they be sustained / enhanced? Awarness creation and technical support

7. Ном зүй ба холбоосууд

7.1 Мэдээллийн аргууд / эх сурвалжууд

Модулууд