Технологиуд

System of Rice Intensification [Непал]

Dhan uttapadan bridi garne tarika - Nepali

technologies_1494 - Непал

Бүрэн байдал: 76%

1. Ерөнхий мэдээлэл

1.2 Технологийг үнэлэх, баримтжуулах ажилд хамаарах мэдээлэл өгсөн хүмүүс, байгууллагуудын холбоо барих мэдээлэл

Мэдээлэл өгсөн хүн (с)

ГТМ мэргэжилтэн:
ГТМ мэргэжилтэн:
ГТМ мэргэжилтэн:
ГТМ мэргэжилтэн:
Технологи баримтжуулах/үнэлэх ажилд дэмжлэг үзүүлсэн байгууллага(ууд)-ын нэр (шаардлагатай бол)
ICIMOD International Centre for Integrated Mountain Development (ICIMOD) - Непал

1.3 ВОКАТ-аар баримтжуулсан өгөгдлийг ашиглахтай холбоотой нөхцөл

Эмхэтгэгч болон гол мэдээлэгч хүн(хүмүүс) WOCAT аргачлалаар баримтжуулсан мэдээллийг ашиглахтай холбоотой нөхцлийг хүлээн зөвшөөрсөн:

Тийм

1.5 ГТМ Арга барилын Асуулга (ууд) руу хандах (ВОКАТ ашиглан баримтжуулсан)

2. ГТМ Технологийн тодорхойлолт

2.1 Технологийн товч тодорхойлолт

Технологийн тодорхойлолт:

A method for increasing the productivity of rice by changing the management of plants, soil, water, and nutrients.

2.2 Технологийн дэлгэрэнгүй тодорхойлолт

Тодорхойлолт:

The System of Rice Intensification (SRI) was developed in Madagascar by Henri de Laulanie, in the 1980s. He worked with Malagasy farmers and colleagues to improve the possibilities of rice production. The practice contributes to both healthier soil and healthier plants, supported by greater root growth and the nurturing of soil microbial abundance and diversity. It is based on a number of well-founded agro-ecological principles. SRI concepts and practices have also been successfully adapted to upland rice.
SRI involves transplanting very young rice seedlings (usually 8-12 days old with just two small leaves) carefully and quickly so as to cause minimum disturbance to the roots. The seedlings are planted individually, in contrast to the traditional method where clumps of 3-4 are planted together, minimising root competition between the seedlings. The seedlings are kept widely spaced to allow better root and canopy growth, in a square grid pattern at a spacing of at least 25 x 25 cm. Planting can be done even wider at 30 x 30 or 40 x 40 cm and even up to 50 x 50 cm in the best quality soils.
The soil is kept moist but well drained and aerated to support increased biological activity. A small quantity of water is applied during the vegetative growth period following which a thin layer of water is maintained on the fields only during the flowering and grain-filling stages. Better quality compost, such as well decomposed farmyard manure, can be applied to achieve additional yield increases. Since weed growth will be more abundant and will be a problem in fields that are not kept flooded (and because of the wider spacing), weeding needs to be done at least once or twice in the first 10-12 days and a total of three or four times altogether before the canopy closes.
SRI does not require additional inputs like new seeds, chemical fertiliser or pesticides, but it does require the skilful management of the factors in production and, at least initially, 25-50% more labour inputs, particularly for the transplanting and weeding. As farmers become more skilled and confident in SRI, the amount of labour needed decreases and can eventually become the same or even less than with conventional methods.
SRI is being tried out by farmers in many areas of Nepal’s middle mountains including in the Jhikhu Khola watershed. This area has an altitude of 800-2200 masl, and receives about 1200 mm annual rainfall, about 70-80% in the monsoon months (June to September).

2.3 Технологийн гэрэл зураг

2.5 Энэ үнэлгээнд хамрагдсан технологийг хэрэгжүүлсэн улс орон/ бүс нутаг/ байршил

Улс:

Непал

Байршлын дэлгэрэнгүй тодорхойлолт:

Kavre palanchowk/Jhikhu Khola watershed

Технологи өргөн дэлгэрсэн эсхийг тодорхойл:
  • газар дээр жигд тархсан
Хэрэв талбайн хэмжээ тодорхойгүй бол талбайн хэмжээг ойролцоогоор тодорхойлно уу:
  • < 0.1 км2 (10 га)
Тайлбар:

This was the first year of on farm research cum demonstration on the farmers field after the trial in the research station. Six farmers tested SRI in 2003. It was tested in Panchkhal, Hokse, Bhimsensthan, Baluwa, and Patalekhet VDCs.

2.6 Хэрэгжсэн хугацаа

Байгуулсан тодорхой оныг мэдэхгүй бол баримжаа хугацааг тодорхойл:
  • <10 жилийн өмнө (саяхны)

2.7 Технологийн танилцуулга

Технологийг хэрхэн нэвтрүүлснийг тодорхойл:
  • Гадны төсөл/хөтөлбөрийн дэмжлэгтэйгээр
Тайлбар (төслийн төрөл г.м.):

Madagascar

3. ГТМ технологийн ангилал

3.1 Технологийн үндсэн зорилго (ууд)

  • үйлдвэрлэлийг сайжруулах

3.2 Технологи нэвтрүүлсэн газрын одоогийн газар ашиглалтын хэлбэр(үүд)

Тариалангийн талбай

Тариалангийн талбай

  • Нэг наст үр тариа
Нэг наст үр тариа - Таримлыг тодорхойлно уу:
  • үр тариа - эрдэнэ шиш
  • хүнсний ногоо - бусад
  • rice, wheat
Жилд ургамал ургах улирлын тоо:
  • 3
Тодорхойлно уу:

Longest growing period in days: 150; Longest growing period from month to month: Jun - Oct; Second longest growing period in days: 120; Second longest growing period from month to month: Nov - Feb

Тайлбар:

major cash crop: Vegetables
major food crop: Rice
other: Maize, wheat

Major land use problems (compiler’s opinion): Limited production due to soil fertility decline, increased amount of agrochemical inputs and lack of sufficient irrigation water and irrigation infrastructures.

Major land use problems (land users’ perception): Decreased production, lack of irrigation facilities and increased amount of chemical fertilizers.

3.4 Усан хангамж

Технологи хэрэгжүүлсэн газрын усан хангамж:
  • Байгалийн/усалгаатай арга хосолсон

3.5 Технологи ГТМ-ийн аль бүлэгт хамаарах вэ

  • Ургац хураалтын дараах арга хэмжээ

3.6 Технологийг бүрдүүлэх ГТМ арга хэмжээ

Менежментийн арга хэмжээ

Менежментийн арга хэмжээ

  • М2: Ашиглалтын менежмент/эрчимийг өөрчлөх

3.7 Технологид харгалзах газрын доройтлын төрөл

хөрсний химийн доройтол

хөрсний химийн доройтол

  • Cn: Үржил шим ба ялзмаг буурах (элэгдлийн шалтгаангүй)
Тайлбар:

Main causes of degradation: urbanisation and infrastructure development (poor irrigation infrastructures), other natural causes (avalanches, volcanic eruptions, mud flows, highly susceptible natural resources, extreme topography, etc.) specify (uneven distribution of precipitation throughout the year), land tenure (population growth, separating famility members from a household.), labour availability (out migration for a off-farm employment)

Secondary causes of degradation: other human induced causes (specify) (Weak institutional collaboration), poverty / wealth (lack of government subsidy on agricultural sector), education, access to knowledge and support services (lack of sufficient discussion with concerned technicians and experienced farmers.)

3.8 Газрын доройтлоос урьдчилан сэргийлэх, сааруулах ба нөхөн сэргээх

Газрын доройтолтой холбоотойгоор Технологи ямар зорилго тавьсан болохыг тодорхойл:
  • Газрын доройтлыг бууруулах

4. Техникийн нөхцөл, хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаа, материал ба зардал

4.1 Технологийн техник зураг

Техник тодорхойлолт (техник зургийн тайлбар):

In the SRI method young seedlings (8-12 days old) are planted singly at a wide spacing of 25 x 25 cm or more

Technical knowledge required for field staff / advisors: moderate

Technical knowledge required for land users: low

Main technical functions: improved plant management, improved soil management, improved water management

Secondary technical functions: increase in organic matter, increase in soil fertility

Change of land use practices / intensity level: Planting method, irrigation method and soil fertility management is carriedout differently compare to traditional method.

Зохиогч:

Madhav Dhakal , A. K. Thaku

4.2 Материал болон зардалд хамаарах ерөнхий мэдээлэл

Үнэ өртөг, оруулсан хувь нэмрийг хэрхэн тооцсоныг тодорхойл:
  • Технологийн нэгж тус бүр
Талбайн хэмжээ ба нэгжийг тодорхойл:

1 ha

Үнэ өртөгийг тооцоход ашигласан мөнгөн нэгж:
  • Ам.доллар
Хөлсний ажилчны нэг өдрийн цалингийн хэмжээг тодорхойлно уу:

2.10

4.4 Бий болгоход шаардагдсан зардал, хөрөнгийн өртөг

Тайлбар:

Duration of establishment phase: 0 month(s)

4.5 Арчилгаа/ урсгал үйл ажиллагаа

Үйл ажиллагаа Хугацаа/ давтамж
1. Application of fertilizer
2. Application of pesticides ( if required)
3. Transplantation monsoon, 8 to 12 days after seed sowing /
4. Irrigation of the mainfield ( to keep fields alternately dry and moist) vegetative period / weekly after transplantation;
5. Weeding vegetative period / 3-4 times; first within 10 day
6. Harvesting October/November /
7. Nursery bed preparation, seed treatment and sowing Beginning of monsoon /
8. Main field preparation ( ploughing and leveling) Beginning of monsoon /

4.6 Арчилгаа/урсгал ажилд шаардагдсан зардал, хөрөнгийн өртөг (нэг жилд)

Зардлын нэр, төрөл Хэмжих нэгж Тоо хэмжээ Нэгжийн үнэ Зардал бүрийн нийт өртөг Нийт дүнгээс газар ашиглагчийн төлсөн %
Хөдөлмөр эрхлэлт Maintaining field Persons/day 353.0 2.1 741.3 100.0
Тоног төхөөрөмж Machin use ha 1.0 136.0 136.0 100.0
таримал материал Seeds ha 1.0 4.0 4.0 100.0
Бордоо ба биоцид Fertilizer ha 1.0 94.0 94.0 100.0
Бордоо ба биоцид Biocoides ha 1.0 56.0 56.0 100.0
Технологийн арчилгаа/урсгал үйл ажиллагаанд шаардагдах нийт үнэ өртөг 1031.3
Технологи арчилах ба урсгал ажлын нийт үнэ өртөг, ам.доллар 1031.3
Тайлбар:

labour: person -day, cost of agrochemicals
All costs were estimated in 2006.

4.7 Зардалд нөлөөлж байгаа хамгийн чухал хүчин зүйл

Өртөг, зардалд нөлөөлөх гол хүчин зүйл:

Due to increased off-farm employment trend , there is lack of manpower for field operation, which increases the labour cost .

5. Байгаль ба нийгмийн нөхцөл

5.1 Уур амьсгал

Жилийн нийлбэр хур тундас
  • < 250 мм
  • 251-500 мм
  • 501-750 мм
  • 751-1,000 мм
  • 1,001-1,500 мм
  • 1,501-2,000 мм
  • 2,001-3,000 мм
  • 3,001-4,000 мм
  • > 4,000 мм
Жилийн дундаж хур тунадас (хэрэв мэдэгдэж байвал), мм:

1200.00

Агро-уур амьсгалын бүс
  • чийглэг

Thermal climate class: subtropics

5.2 Гадаргын хэлбэр

Дундаж налуу:
  • хавтгай (0-2 %)
  • бага зэрэг налуу (3-5 %)
  • дунд зэрэг налуу (6-10 % )
  • хэвгий (11-15 %)
  • налуу (16-30 %)
  • их налуу (31-60 % )
  • эгц налуу (>60 %)
Гадаргын хэлбэр:
  • тэгш өндөрлөг / тал
  • нуруу
  • уулын энгэр
  • дов толгод
  • бэл
  • хөндий
Өндрийн бүслүүр:
  • 0-100 д.т.д. м.
  • 101-500 д.т.д. м.
  • 501-1,000 д.т.д м.
  • 1,001-1,500 д.т.д м.
  • 1,501-2,000 д.т.д м.
  • 2,001-2,500 д.т.д. м.
  • 2,501-3,000 д.т.д. м.
  • 3,001-4,000 д.т.д м.
  • > 4,000 д.т.д. м.
Гадаргын талаархи тодорхойлолт ба бусад тайлбар:

Landforms: Also hill slopes

5.3 Хөрс

Хөрсний дундаж зузаан:
  • маш нимгэн (0-20 см)
  • нимгэн (21-50 см)
  • дунд зэрэг зузаан (51-80 см)
  • зузаан (81-120 cм)
  • маш зузаан (>120 cм)
Хөрсний бүтэц (өнгөн хөрс):
  • дундаж (элсэнцэр, шавранцар)
  • нарийн /хүнд (шаварлаг)
Өнгөн хөрсөнд агуулагдах ялзмаг:
  • дунд (1-3 % )
  • бага (<1 % )
Боломжтой бол хөрсний бүрэн тодорхойлолт, боломжит мэдээллийг өгнө үү, жишээ нь хөрсний төрөл, хөрсний урвалын орчин/хүчиллэг байдал, катион солилцох чадавхи, азотын хэмжээ, давсжилт г.м.

Soil depth on average: Variable

Soil fertility is very low - low

Soil drainage / infiltration is medium - poor

Soil water storage capacity is medium

5.4 Усны хүртээмж ба чанар

Усны чанар (цэвэршүүлээгүй):

муу чанарын ундны ус (цэвэршүүлэх шаардлагатай)

Усны чанар, нөөцийн талаархи тайлбар ба бусад тодорхойлолт:

Availability of surface water: Maximum during rainy season (June to september), starts decresing from October reaching minimum in April/May

Water quality (untreated): Poor more in rainy season (June- September), less in April/May, but otherwise good drinking water

5.6 Технологи нэвтрүүлсэн газар ашиглагчдын тухай мэдээлэл

Үйлдвэрлэлийн системийн зах зээлийн чиг баримжаа:
  • амь зуух арга хэлбэрийн (өөрийгөө хангах)
Бусад эх үүсвэрээс олох орлого:
  • Нийт орлогын 10-50 %
Чинээлэг байдлын түвшин:
  • ядуу
  • дундаж
Хувь хүн эсвэл бүлэг:
  • Хувь хүн / өрх
Механикжилтын түвшин:
  • гар ажил
  • ердийн хөсөг
Хүйс:
  • эмэгтэй
  • эрэгтэй
Газар ашиглагчдын бусад шинж чанарыг тодорхойл:

Land users applying the Technology are mainly common / average land users

Population density: 200-500 persons/km2

Annual population growth: 2% - 3%

15% of the land users are rich and own 35% of the land.
35% of the land users are average wealthy and own 40% of the land.
50% of the land users are poor and own 25% of the land.

Off-farm income specification: In most farm households, off-farm income plays at least a minor and increasingly a major role. Occasional opportunities for off-farm income present themselves in the form of daily

Level of mechanization: Manual labour for planting, irrigation, harvesting, animals are used for field preparation and machines as well but in the valley bottom.

5.7 Газар ашиглагчийн технологи нэвтрүүлсэн газрын дундаж талбайн хэмжээ

  • < 0.5 га
  • 0.5-1 га
  • 1-2 га
  • 2-5 га
  • 5-15 га
  • 15-50 га
  • 50-100 га
  • 100-500 га
  • 500-1,000 га
  • 1,000-10,000 га
  • > 10,000 га
Энэ талбай том, жижиг, дунд алинд хамаарах вэ (орон нутгийн нөхцөлд харгалзуулна уу)?
  • бага-хэмжээний

5.8 Газар эзэмшил, газар ашиглах эрх, ус ашиглах эрх

Газар өмчлөл:
  • хувь хүн, өмчийн гэрчилгээтэй
Газар ашиглах эрх:
  • хувь хүн
Ус ашиглах эрх:
  • нэгдлийн хэлбэрээр (зохион байгуулалттай)

6. Үр нөлөө ба дүгнэлт

6.1 Технологийн талбайд үзүүлсэн нөлөө

Нийгэм-эдийн засгийн үр нөлөө

Үйлдвэрлэл

газар тариалангийн үйлдвэрлэл

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

10 - 57 percent grain yield increased

тэжээл үйлдвэрлэл

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

3 - 40 percent above ground bio -mass increased

тэжээлийн чанар

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

3 - 40 percent above ground bio -mass increased

Орлого, зарлага

тухайн аж ахуйн орлого

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

due to increased grain and biomass; seed , fertilizer, and labour saving,

ажлын хэмжээ

Нэмэгдсэн
Буурсан
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

only the first weeding is labour intensive

Нийгэм-соёлын үр нөлөө

олон нийтийн институц

суларсан
бэхжсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

planning, discussing in a group and implementing the method systematically

ГТМ/ газрын доройтлын мэдлэг

буурсан
сайжирсан
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

use of organic fertilizer, reduced chemical fertilizer application, different method of irrigation management adopted

livelihood and human well-being

reduced
improved
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

due to increased yield

Экологийн үр нөлөө

Экологийн бусад үр нөлөө

soil fertility

decreased
increased
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

use of organic fertilizer, reduced chemical fertilizer application

6.2 Технологийн талбайн гадна үзүүлсэн үр нөлөө

Усны хүртээмж

буурсан
нэмэгдсэн
Тайлбар/ тодорхой дурьдах:

more irrigation water available for downstream, because SRI uses less water than traditional method

6.3 Технологийн уур амьсгалын өөрчлөлт, цаг агаарын гамшигт үзэгдэлд өртөх байдал ба эмзэг байдал (газар ашиглагчийн бодлоор)

Уур амьсгалын аажим өөрчлөлт

Уур амьсгалын аажим өөрчлөлт
Улирал Өсөх эсвэл буурах Технологи түүний нөлөөг хэрхэн бууруулж байна?
жилийн дундаж температур Өсөлт сайн

Уур амьсгалаас хамаарах аюул (гамшиг)

Цаг уурын гамшигт үзэгдэл
Технологи түүний нөлөөг хэрхэн бууруулж байна?
орон нутгийн аадар бороо муу
орон нутгийн салхин шуурга муу
Уур амьсгалын гамшиг
Технологи түүний нөлөөг хэрхэн бууруулж байна?
ган гачиг муу
Усзүйн гамшиг
Технологи түүний нөлөөг хэрхэн бууруулж байна?
усны үер (гол) муу

Уур амьсгалд хамаарах бусад үр дагавар

Уур амьсгалд хамаарах бусад үр дагавар
Технологи түүний нөлөөг хэрхэн бууруулж байна?
цргалтын хугацаа багасах муу

6.4 Өртөг ба ашгийн шинжилгээ

Бий болгох зардалтай харьцуулахад ямар ашиг өгсөн бэ (газар ашиглагчийн бодлоор)?
Богино хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал:

нөлөө үл мэдэг

Урт хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал:

эерэг

Арчилгаа/урсгал зардалтай харьцуулахад ямар ашиг өгсөн бэ (газар ашиглагчийн бодлоор)?
Богино хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал:

эерэг

Урт хугацаанд эргэн төлөгдөх байдал:

эерэг

Тайлбар:

If rice fields need to be established, the short-term establishment costs and the benefits realised are about the same. However, most farmers already had rice fields and therefore the benefits are more than the costs.

6.5 Технологи нэвтрүүлэлт

  • > 50%
Боломжтой бол, тоогоор илэрхийл (өрхийн тоо эсвэл бүрхэх талбай):

35 households in an area of 10 ha

Технологи нэвтрүүлсэн хүмүүсээс хэд нь өөрийн хүчээр технологийг хэрэгжүүлсэн бэ, өөрөөр хэлбэл гадны тусламж дэмжлэг авалгүйгээр?
  • 91-100%
Тайлбар:

100% of land user families have adopted the Technology without any external material support

35 land user families have adopted the Technology without any external material support

Comments on spontaneous adoption: survey results

There is a moderate trend towards spontaneous adoption of the Technology

Comments on adoption trend: Farmers are adopting the SRI method carefully and slowly by at first only putting small areas under SRI and then
slowly increasing the area planted.

SRI is an innovation rather than a technology. It is gaining popularity all over the world. Increased yields of 50-100% have been reported in most places where it has been tried. The practice is gaining popularity in Nepal especially in the eastern Terai plains.

6.7 Технологийн давуу тал/боломжууд

Газар ашиглагчдын тодорхойлсон давуу тал/боломжууд
Compared to the traditional method, SRI consumed 50 to 75% less water, 75% less seed, 50% less labour for transplanting, 50-60% less labour for irrigation, and less pesticide; the cost of fertiliser and harvesting remained the same, thus the overall cost of production is the same or a little less

How can they be sustained / enhanced? More experience sharing would help expand the area under SRI
40-50% more grain production and 20-25% increase in above ground biomass production compared to traditional method

How can they be sustained / enhanced? Experience sharing would help expand the area under SRI
Lodging is observed less due to longer root in case of SRI
Conflict over water during irrigation time reduced
Эмхэтгэгч, бусад мэдээлэл өгсөн хүмүүсийн өнцгөөс тодорхойлсон давуу тал/боломжууд
SRI method saved time required for irrigation, reduced disease and pest attacks, and reduced lodging problem.

How can they be sustained / enhanced? More research is required to calculate exact amount of water saving.
SRI method improved soil environment and reduced rates of riser collapse

How can they be sustained / enhanced? Impact of long-term soil nutrient balance has yet to be studied
SRI method saved seed
Cost of production was same or little less compared to traditional method.
Compared to traditional method, grain yield nearly doubled in SRI without additional external inputs.

How can they be sustained / enhanced? Emphasis should be given on understanding the process involved in SRI , not just obtain information about the net benefits.

6.8 Технологийн дутагдалтай/сул тал/аюул болон тэдгээрийг хэрхэн даван туулах арга зам

Газар ашиглагч нарын тодорхойлсон сул тал/ дутагдал/ эрсдэл Тэдгээрийг хэрхэн даван туулах вэ?
Compared to traditional method, cost for weeding is 50-60%.higher and the first weeding is difficult. Overall cost remains the same. A simple low cost mechanical weeder can lower the cost of weeding in the long run..
Compared to traditional method, transplanting young seedling , maintaining the spacing and handling young seedling is difficult. Confidence building is essential, this can be achieved by practicing it 2-3 times.
Transporting delicate seedlings from the nursery beds to the field and transplanting it requires proper skill. More practice is required.
Эмхэтгэгч, бусад мэдээлэл өгсөн хүмүүсийн өнцгөөс тодорхойлсон сул тал/ дутагдал/ эрсдэл Тэдгээрийг хэрхэн даван туулах вэ?
Water control is most difficult part of this method; to maintain alternate dry and moist field conditions, water needs to be available at 5 - 6 day intervals. There needs to be good irrigation infrastructure or a perennial source of water to irrigate rice fi elds regularly
Transplanting 8-12 day old seedlings, especially under rainfed conditions, is quite diffi cult. Seedlings become old and unfi t for transplanting when there is no rain during the transplanting time Establish two to three
nursery beds at intervals of one week
This method is only suitable for smallholder farmers, in most countries it is not adopted on a large scale. Involvement of national departments and local institutions and wider sharing of its proven benefi ts is vital to upscale the innovation.

7. Ном зүй ба холбоосууд

7.1 Мэдээлэл цуглуулсан арга/эх үүсвэр

7.2 Ном, хэвлэлийн ишлэл

Гарчиг, зохиогч, он, ISBN:

IRRI International Rice Research Institute, www.irri.org.

Гарчиг, зохиогч, он, ISBN:

ICIMOD (2007) ‘Good Practices in Watershed Management, Lessons Learned in the Mid Hills of Nepal. Kathmandu: ICIMOD

Хаанаас авч болох вэ? Зардал?

ICIMOD

Гарчиг, зохиогч, он, ISBN:

Uphoff, N. (2004) ‘System of Rice Intensification Responds to 21st Century Needs’. In Rice Today, 3 (3):42

Холбоос ба модулууд

Бүгдийг дэлгэх Бүгдийг хаах

Модулууд