1.2 รายละเอียดที่ติดต่อได้ของผู้รวบรวมและองค์กรที่เกี่ยวข้องในการประเมินและการจัดเตรียมทำเอกสารของแนวทาง

ชื่อของโครงการซึ่งอำนวยความสะดวกในการทำเอกสารหรือการประเมินแนวทาง (ถ้าเกี่ยวข้อง)

Land Development Department (Land Development Department) - ไทย

1.3 เงื่อนไขที่เกี่ยวข้องกับการใช้ข้อมูลที่ได้บันทึกไว้ผ่านทาง WOCAT

วันที่เก็บรวบรวมข้อมูล (ภาคสนาม):

19/10/2018

ผู้รวบรวมและวิทยากรหลักยอมรับเงื่อนไขเกี่ยวกับการใช้ข้อมูลที่ถูกบันทึกผ่านทาง WOCAT:

ใช่

2.1 การอธิบายแบบสั้น ๆ ของแนวทาง

แนวทางการใช้ประโยชน์ขั้นบันไดดินฐาน 3 เมตร สำหรับปลูกชาจีนภายใต้ระบบการอนุรักษ์ดินและน้ำบนพื้นที่สูงอย่างยั่งยืน

2.2 การอธิบายอย่างละเอียดของแนวทาง

การอธิบายอย่างละเอียดของแนวทาง:

ภาพรวมของแนวทางการส่งเสริมการใช้ SLM แนวทางการใช้ประโยชน์ขั้นบันไดดินฐาน 3 เมตร สำหรับปลูกชาจีนภายใต้ระบบการอนุรักษ์ดินและน้ำบนพื้นที่สูงอย่างยั่งยืน แปลง 2000 ณ สถานีเกษตรหลวงอ่างขาง หมู่ที่ 5 ตำบลแม่งอน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่
มีคุณลักษณะเด่น คือ เป็นมาตรการอนุรักษ์ดินและน้ำวิธีกลที่ได้รับการออกแบบและจัดทำขั้นบันไดดินที่มีฐานความกว้างที่เหมาะสมสำหรับปลูกชาจีนอินทรีย์บนพื้นที่ที่มีความลาดชัน 20-35% โดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อพัฒนาและส่งเสริมอาชีพเกษตรกรรมบนพื้นที่สูงอย่างยั่งยืน จัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำให้เกษตรกรชาวเขาผลิตชาจีนคุณภาพดี ส่งโรงงานแปรรูป ช่วยสร้างรายได้ที่มั่นคง ยกระดับคุณภาพชีวิต ที่สำคัญยิ่ง คือ เพื่อลดปัญหาการบุกรุกป่า ปัญหาทำไร่เลื่อนลอย ทำการเกษตรกรรมผิดวิธี นำไปสู่การอนุรักษ์ต้นน้ำ และใช้ประโยชน์ที่ดินได้อย่างยั่งยืนโดยไม่ทำลายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
กระบวนการคัดเลือกและส่งเสริมการใช้เทคโนโลยี SLM ในช่วงแรกที่ทางสถานีเกษตรหลวงอ่างขางได้ริเริ่มโครงการพัฒนาและส่งเสริมอาชีพการปลูกชาจีนบนพื้นที่สูง (ทดแทนการปลูกฝิ่น) ได้รับความร่วมมือจากกรมพัฒนาที่ดินเข้ามาสำรวจ คัดเลือกพื้นที่ ออกแบบและจัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำแบบขั้นบันไดในพื้นที่แปลงไม้ผลเมืองหนาวเก่าของสถานีฯ ที่มีสภาพเสื่อมโทรม เพื่อจัดสรรที่ดินตามโซนการปลูกพืช Zoning (แต่ไม่มีสิทธิ์ถือครองที่ดิน) ให้แก่เกษตรกรเผ่าปะหล่องที่ได้รับคัดเลือกและได้รับการรับรองจากผู้นำของชุมชนว่ามีความถนัด และสามารถปลูกชาจีนตามแนวทางปฏิบัติเกษตรดีที่เหมาะสม (GAP) จัดตั้งเป็นกลุ่มชาแปลง 2000 ซึ่งทางสถานีเกษตรหลวงอ่างขางได้จัดอบรมให้ความรู้แก่กลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกชาจีนอย่างสม่ำเสมอ รวมทั้งจัดเจ้าหน้าที่ส่งเสริมของสถานีฯ เข้าไปในแปลง 2000 เพื่อให้บริการคำแนะนำเกี่ยวกับการจัดการดิน การใส่ปุ๋ย การจัดการโรคและแมลงศัตรูชา การปลูกหญ้าแฝกเพื่อรักษาขั้นบันไดดินหรือแนวขอบถนน สนับสนุนให้จัดตั้งกลุ่มผลิตปุ๋ยหมักไว้ใช้เองเพื่อลดต้นทุน สนับสนุนปัจจัยการผลิตต่างๆ ให้แก่เกษตรกร ผ่านการเบิกจ่ายภายใต้การควบคุมของเจ้าหน้าที่สหกรณ์การเกษตรดอยอ่างขาง สนับสนุนเรื่องการตลาดผ่านการรับซื้อในราคาประกันตามคุณภาพของยอดชา ตลอดจนการสนับสนุนให้มีโรงงานแปรรูปชา ซึ่งปัจจัยต่างๆ ดังกล่าว ส่งผลให้เกษตรกรมีความขยัน หมั่นตรวจตราแปลง 2000 อย่างใกล้ชิด จนเกิดความตระหนักรู้ในการดูแลรักษาทรัพยากรดิน ขั้นบันไดดินปลูกชา ให้ใช้ประโยชน์ได้อย่างยั่งยืน เพิ่มพูนทักษะแก่เกษตรกรให้สามารถซ่อมแซมขั้นบันไดดินได้ด้วยตนเองหากชำรุดเล็กน้อย หากชำรุดเสียหายมากทางกรมพัฒนาที่ดินจะช่วยดำเนินการซ่อมแซม
ผลการดำเนินงานการส่งเสริมการใช้ SLM ปัจจุบัน แปลง 2000 นับว่าเป็นแหล่งผลิตชาจีนชั้นเลิศของประเทศไทย แม้ว่าอายุของแปลงปลูกชาจะมากถึง 20 ปี ก็ตาม แต่ผลผลิตชาจีนยังคงมีคุณภาพที่ดี สามารถสร้างรายได้ที่มั่นคงให้แก่เกษตรกรปีละ 100,000-300,000 บาทต่อราย อีกทั้งยังเป็นแหล่งศึกษาดูงานให้แก่นิสิตนักศึกษา ประชาชนผู้สนใจทั่วไป ได้เรียนรู้ถึงการใช้ประโยชน์ที่ดินเพื่อผลิตชาจีนคุณภาพดีอย่างยั่งยืนบนพื้นที่สูงในภาคเหนือของประเทศไทย สอดคล้องตามเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์หลักของแนวทาง

2.3 รูปภาพของแนวทาง

2.4 วีดีโอของแนวทาง

2.5 ประเทศ ภูมิภาค หรือสถานที่ตั้งที่ได้นำแนวทางไปใช้

2.6 วันที่เริ่มต้นและสิ้นสุดของแนวทาง

2.7 ประเภทของแนวทาง

• ใช้โครงงานหรือแผนงานเป็นฐาน

2.8 เป้าหมายหรือวัตถุประสงค์หลักของแนวทาง

การใช้ประโยชน์ขั้นบันไดดินฐาน 3 เมตร สำหรับปลูกชาจีนบนพื้นที่สูง แปลง 2000
มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อส่งเสริมอาชีพการทำเกษตรกรรมบนพื้นที่สูงที่มีระบบอนุรักษ์ดินและน้ำให้เกษตรกรชาวเขาผลิตชาจีนคุณภาพดีส่งโรงงานแปรรูป ช่วยสร้างรายได้ที่มั่นคง ยกระดับคุณภาพชีวิต ที่สำคัญอย่างยิ่ง คือ เพื่อให้ใช้ประโยชน์ที่ดินได้อย่างยั่งยืนโดยไม่ทำลายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ลดปัญหาการบุกรุกป่า อนุรักษ์ต้นน้ำลำธาร

2.9 เงื่อนไขที่เอื้ออำนวยหรือเป็นอุปสรรคต่อการนำเทคโนโลยีภายใต้แนวทางนี้ไปปฏิบัติใช้

3.1 ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่เกี่ยวข้องในแนวทางนี้และบทบาท

3.2 การเกี่ยวข้องของผู้ใช้ที่ดินระดับท้องถิ่นหรือชุมชนระดับท้องถิ่นในช่วงต่างๆของแนวทาง

	ความเกี่ยวข้องของผู้ใช้ที่ดินระดับท้องถิ่นหรือชุมชนระดับท้องถิ่น	ระบุผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องและอธิบายกิจกรรม
การริเริ่มหรือการจูงใจ	ปฏิสัมพันธ์	สถานีเกษตรหลวงอ่างขาง ได้จัดทำโครงการอนุรักษ์ดินและน้ำแบบขั้นบันไดในแปลงไม้ผลเก่าที่เสื่อมโทรม และแจ้งให้เกษตรกรชาวเขารับรู้เรื่องการจัดสรรที่ดินปลูกพืชเศรษฐกิจเมืองหนาวตามโซนการปลูกพืช zoning
การวางแผน	ปฏิสัมพันธ์	เกษตรกรเผ่าปะหล่องได้รับการจัดสรรที่ดินเพื่อปลูกชาจีน แปลง 2000 ระบบเกษตรดีที่เหมาะสม (GAP)
การดำเนินการ	ไม่มี	กรมพัฒนาที่ดินรับผิดชอบดำเนินการสำรวจออกแบบและจัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำแบบขั้นบันได (ตามที่สถานีฯ ประสานขอความร่วมมือ)
การติดตามตรวจสอบหรือการประเมินผล	ปฏิสัมพันธ์	เกษตรกรเผ่าปะหล่องต้องดูแลรักษา ขั้นบันไดดินเพื่อให้ใช้ประโยชน์ได้ยั่งยืน
		-

3.3 แผนผังแสดงขั้นตอนการทำงาน (ถ้ามี)

3.4 การตัดสินใจเลือกใช้เทคโนโลยี SLM

ระบุผู้ที่ทำการตัดสินใจเลือกเทคโนโลยีมากกว่าหนึ่งวิธีไปปฏิบัติใช้:

• ผู้ลงมือปฏิบัติที่เกี่ยวข้องทั้งหมดในฐานะที่เป็นส่วนรวมของแนวทาง

การอธิบาย:

-

ระบุว่าการตัดสินใจตั้งอยู่บนพื้นฐานของ:

• การประเมินความรู้ SLM ที่ได้ทำการบันทึกไว้เป็นอย่างดี (การใช้ข้อมูลในการตัดสินใจ)

• นโยบายและมาตรการทางกฎหมายในการคุ้มครองและควบคุมการทำเกษตรกรรมบนพื้นที่สูง

4.1 การสร้างขีดความสามารถ / การอบรม

ได้มีการจัดอบรมให้แก่ผู้ใช้ที่ดินหรือผู้มีส่วนได้ส่วนเสียคนอื่น ๆ หรือไม่:

ใช่

ให้ระบุว่าใครเป็นผู้ได้รับการอบรม:

• ผู้ใช้ที่ดิน

ถ้าเกี่ยวข้อง ให้ระบุ เพศ อายุ สถานภาพ ชาติพันธุ์ เป็นต้น:

: ชาย หญิง

รูปแบบการอบรม:

• เกษตรกรกับเกษตรกร
• ใช้พื้นที่ทำการสาธิต

รูปแบบการอบรม:

• ประชุมประจำเดือน

หัวข้อที่พูด:

การปลูกหญ้าแฝกเพื่อรักษาขั้นบันไดดิน แนวขอบถนน ฯลฯ

ความคิดเห็น:

-

4.2 การบริการให้คำแนะนำ

ผู้ใช้ที่ดินมีการเข้าถึงการรับบริการให้คำปรึกษาหรือไม่:

ใช่

ระบุว่ามีบริการให้คำปรึกษาหรือไม่:

• ไปเยี่ยมชมสถานที่
• ที่ศูนย์ถาวร

การอธิบาย/แสดงความคิดเห็น:

-

4.3 การเสริมความแข็งแกร่งให้กับสถาบัน (การพัฒนาองค์กร)

สถาบันได้รับการจัดตั้งขึ้นมาหรือเสริมความแข็งแกร่งโดยแนวทางนี้หรือไม่:

• ใช่ อย่างมาก

ระบุระดับของสถาบันที่ได้รับการเสริมความแข็งแกร่งหรือจัดตั้งขึ้นมา:

• ท้องถิ่น

อธิบายถึงสถาบัน บทบาทและความรับผิดชอบ สมาชิก เป็นต้น:

เกษตรกรเผ่าปะหล่องผู้ได้รับการคัดเลือกให้เป็นสมาชิกแปลงส่งเสริมการปลูกชาอินทรีย์ มีความตระหนักที่จะดูแลรักษาขั้นบันไดดินให้ใช้ประโยชน์ได้อย่างยั่งยืน

ระบุประเภทของการให้ความช่วยเหลือสนับสนุน:

• ด้านการเงิน

• ให้การสนับสนุนซ่อมแซมขั้นบันไดดิน ไร่ละประมาณ 500 บาท

ให้รายละเอียดเพิ่มเติม :

-

4.4 การติดตามตรวจสอบและประเมินผล

การติดตามตรวจสอบและประเมินผลเป็นส่วนหนึ่งของแนวทางหรือไม่:

ใช่

ความคิดเห็น:

มีการติดตามและประเมินผลของแนวทางการปลูกชาจีนบนขั้นบันไดดินบนพื้นที่สูงโดยสถานีเกษตรหลวงอ่างขาง

ถ้าตอบว่าใช่ แสดงว่าการจัดเตรียมเอกสารนี้มุ่งหวังที่จะเอาไปใช้สำหรับการติดตามตรวจสอบและประเมินผลใช่หรือไม่:

ใช่

ความคิดเห็น:

-

4.5 การวิจัย

การวิจัยเป็นส่วนหนึ่งของแนวทางหรือไม่:

ไม่ใช่

5.1 ระบุงบประมาณประจำปีสำหรับแนวทาง SLM นี้

แสดงความคิดเห็น (แหล่งของการระดมทุน ผู้บริจาคคนสำคัญ):

-

5.2 การสนับสนุนด้านการเงิน / วัสดุอุปกรณ์ให้แก่ผู้ใช้ที่ดิน

ผู้ใช้ที่ดินได้รับการสนับสนุนด้านการเงิน / วัสดุอุปกรณ์ไปปฏิบัติใช้เทคโนโลยีหรือไม่:

ใช่

ถ้าใช่ ให้ระบุประเภทของการสนับสนุน เงื่อนไขและผู้จัดหามาให้:

สนับสนุนกล้าหญ้าแฝกเพื่อการบำรุงรักษาเทคโนโลยี รวมทั้งสนับสนุนการดำเนินการซ่อมแซมปีละ 500 บาท

5.3 เงินสนับสนุนสำหรับปัจจัยนำเข้า (รวมถึงแรงงาน)

• แรงงาน

ถ้าแรงงานโดยผู้ใช้ที่ดินเป็นปัจจัยนำเข้าที่มีอยู่มากมาย ระบุด้วยว่าเนื่องจาก:

• สมัครใจ

ความคิดเห็น:

-

5.4 เครดิต

มีการจัดหาเครดิตมาให้ภายใต้แนวทาง SLM หรือไม่:

ใช่

ถ้าใช่ ระบุเงื่อนไข (อัตราดอกเบี้ย การชำระคืน):

ปลอดดอกเบี้ย

ระบุผู้ให้เครดิต:

สหกรณ์การเกษตรโครงการหลวงดอยอ่างขาง สนับสนุนปัจจัยการผลิต

ระบุผู้รับเครดิต:

เกษตรกรผู้เป็นสมาชิกสหกรณ์ฯ

5.5 แรงจูงใจหรือเครื่องมืออื่น ๆ

แรงจูงใจหรือเครื่องมืออื่น ๆ ได้ถูกนำไปใช้ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยี SLM หรือไม่:

ไม่ใช่

6.1 ผลกระทบของแนวทาง

6.2 แรงจูงใจหลักของผู้ใช้ที่ดินเพื่อที่จะนำ SLM ไปปฏิบัติใช้

6.3 ความยั่งยืนของกิจกรรมของแนวทาง

ผู้ใช้ที่ดินสามารถทำให้สิ่งต่างๆ ที่ได้ปฏิบัติใช้โดยแนวทางนี้ยั่งยืนได้หรือไม่ (โดยไม่มีการสนับสนุนจากภายนอก):

• ไม่แน่ใจ

ถ้าตอบว่าไม่หรือไม่แน่ใจ ให้ระบุและแสดงความคิดเห็น :

ผู้ใช้ที่ดินต้องพึ่งพาการชี้นำแนวทางเป็นอย่างมาก เนื่องจากขั้นบันไดดินเป็นมาตรการอนุรักษ์ดินและน้ำวิธีกลที่มีค่าใช้จ่ายสูง ต้องใช้เครื่องจักร ต้องมีผู้รู้ผู้เชี่ยวชาญสำรวจ ออกแบบ และจัดทำระบบฯ
แต่อย่างไรก็ดี ผู้ใช้ที่ดินมีความพึงพอใจในการปลูกชาขั้นบันไดบนพื้นที่สูง และพร้อมที่จะดูแลรักษาและซ่อมแซมขั้นบันไดด้วยตนเองหากเกิดการชำรุดเล็กน้อย เนื่องจากมีแค่แรงตนและจอบเท่านั้น

6.4 จุดแข็งและข้อได้เปรียบของแนวทาง

จุดแข็ง / ข้อได้เปรียบของแนวทางในทัศนคติของผู้ใช้ที่ดิน
ช่วยป้องกันหรือลดปัญหาการชะล้างพังทลายของดิน
ช่วยให้การทำเขตกรรม การดูแลรักษาแปลงปลูกชาจีน ทำได้สะดวกมากยิ่งขึ้น
สร้างอาชีพที่มั่นคง เกษตรกรมีรายได้ตลอดฤดูปลูก ทำให้ฐานะความเป็นอยู่ดีขึ้น

จุดแข็ง / ข้อได้เปรียบของแนวทางในทัศนคติของผู้รวบรวมหรือวิทยากรหลัก
สามารถลดปัญหาการชะล้างพังทลายของดินบนพื้นที่สูงได้ เนื่องจากขั้นบันไดดินมีส่วนช่วยชะลอความแรงและความเร็วของน้ำเอาไว้ ทำให้น้ำฝนบางส่วนค่อยๆ ซึมลงดิน สร้างความชุ่มชื้นแก่ดิน และน้ำฝนส่วนที่เกินก็จะค่อยๆ ไหลบ่าลงไปตามขั้นบันได ทีละขั้น ไปเรื่อยๆ
ช่วยส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพการผลิตชาจีนแบบขั้นบันไดบนพื้นที่สูงให้มีประสิทธิภาพและยั่งยืน โดยเจ้าหน้าที่สถานีฯ จะให้คำปรึกษาแนะนำทางวิชาการ ตั้งแต่การคัดเลือกพันธุ์ วิธีปลูก การผลิตปุ๋ยอินทรีย์ไว้ใช้กันเองภายในกลุ่มเพื่อลดต้นทุน การจัดหายาชีวภัณฑ์เพื่อกำจัดโรคแมลงศัตรูชา การเก็บเกี่ยว การรับซื้อในราคาประกัน และการจัดหาโรงงานแปรรูป
ช่วยเสริมสร้างความตระหนักรู้เรื่องทรัพยากรดิน การอนุรักษ์ดินและน้ำ ให้แก่เกษตรกรชาวเขา ผ่านแปลงส่งเสริมการปลูกชาจีนแบบขั้นบันไดดินบนพื้นที่สูง ทำให้เกษตรกรเกิดความหวงแหน เอาใจใส่ดูแลแปลง 2000 เพื่อให้ใช้ประโยชน์ที่ดินได้อย่างเหมาะสมตามหลักวิชาการ และยั่งยืน

6.5 จุดอ่อน / ข้อเสียเปรียบของแนวทางและวิธีในการแก้ไข

จุดอ่อน / ข้อเสียเปรียบในทัศนคติของผู้ใช้ที่ดิน	สามารถแก้ไขปัญหาได้อย่างไร
การทำขั้นบันไดดินปลูกชาบนพื้นที่สูง มีต้นทุนค่าก่อสร้างสูง/แพง และต้องใช้เครื่องจักร เกษตรกรไม่สามารถทำเองได้	รัฐควรให้การสนับสนุนงบประมาณและการดำเนินงานจัดทำขั้นบันไดดิน ให้แก่เกษตรกรผู้ใช้ที่ดิน
The system needs expert in design and implementation.	Local government officers (LDD) support and perform these activities.
When the structure of bench terraces is damaged.	Local government officers (LDD) will help in doing the repair.

จุดอ่อน / ข้อเสียเปรียบในทัศนคติของผู้รวบรวมหรือวิทยากรหลัก	สามารถแก้ไขปัญหาได้อย่างไร
การปลูกชาขั้นบันไดดินบนพื้นที่สูงเพื่อการอนุรักษ์ดินและน้ำ มีความจำเป็นต้องอาศัยผู้รู้และชำนาญในการสำรวจ ออกแบบ และจัดทำขั้นบันไดดิน ซึ่งมีต้นทุนค่าก่อสร้างต่อตารางเมตรสูง/แพง ต้องใช้เครื่องจักร ซึ่งเกษตรกรไม่สามารถทำเองได้	รัฐควรให้การสนับสนุนงบประมาณและการดำเนินงานจัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำที่เหมาะสมบนพื้นที่สูง รวมถึงการดูแลรักษา/ซ่อมบำรุงเทคโนโลยีขั้นบันไดดินฐาน 3 เมตร เพื่อให้สามารถปลูกพืชเมืองหนาวได้อย่างยั่งยืน
ระบบกรรมสิทธิ์ที่ดินของเกษตรกรชาวเขา เนื่องจากพื้นที่ทำกินอยู่ในเขตป่าสงวน จึงส่งผลทำให้การจัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำบนพื้นที่สูงดังกล่าวเกิดข้อจำกัด	รัฐควรปรับปรุง แก้ไข ปัญหาเกี่ยวกับแนวนโยบายและมาตรการทางกฎหมายในการคุ้มครองและควบคุมการทำเกษตรกรรมบนพื้นที่สูง
When the structure of bench terraces is damaged by heavy rain, runoff and other events.	Local government officers (LDD) support its reparation.

7.1 วิธีการหรือแหล่งข้อมูล

7.2 การอ้างอิงถึงสิ่งตีพิมพ์

ชื่อเรื่อง ผู้เขียน ปี ISBN:

-

ช่องทางในการสืบค้น และราคา:

-

7.3 เชื่อมโยงกับข้อมูลที่มีอยู่บนออนไลน์

ชื่อเรื่องหรือคำอธิบาย:

การทำขั้นบันไดดินเพื่อการอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่ป่าต้นน้ำลำธาน (ความลาดชัน 35-60%)

URL:

http://www.dnp.go.th/watershed/ ส่วนอำนวยการ/จัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ โครงการทำขั้นบันไดดิน.pdf